عرضه اولیه یکی از اولین رویدادهایی است که پس از پذیرش شرکت‌ها در بورس روی می‌دهد. در واقع به اولین ارائه عمومی سهام در بازار سرمایه، عرضه اولیه می‌گویند.
بسیاری از شرکت‌ها بعد از مدتی فعالیت برای توسعه کسب و کار یا افزایش نقدینگی و سرمایه به سراغ سرمایه‌گذاران جدید می‌روند. عرضه اولیه یکی از روش‌های جذب سرمایه‌گذار جدید ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه است.
در بورس، شرکت‌ها با تبدیل سهام خاص خود به سهامی عام یعنی با شریک کردن افراد دیگر به‌راحتی افزایش سرمایه داده و کسب و کار خود را رونق می‌دهند.
البته عرضه‌های اولیه فقط منحصر به بورس نیستند، بلکه در بازار ارز دیجیتال نیز شاهد عرضه‌های اولیه هستیم.
انواع روش های عرضه اولیه در بورس ایران گاهی اوقات باعث سردرگمی معامله‌گران تازه‌وارد این بازار می‌شود.
انواع روش های عرضه اولیه در بورس
از ابتدای زمان ایجاد بورس، عرضه اولیه نیز وجود داشته است. سال‌های بسیار درازی عرضه اولیه به روش حراج با قیمت ثابت در بورس ایران مرسوم بود. اما در سال‌های اخیر با توجه به گسترش بازار و ایجاد ابزارهای نوین، انواع روش های عرضه اولیه در بورس نیز تغییر پیدا کرده است.
از انواع روش های عرضه اولیه در بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روش ثبت دفتری
- روش حراج
- روش قیمت ثابت
- روش ترکیبی
این ۴ مورد از جمله مرسوم‌ترین روش های عرضه اولیه در بورس ایران است.
توضیح انواع روش‌های عرضه اولیه در بورس
در این بخش به توضیح انواع روش های عرضه اولیه می‌پردازیم. البته باید یادآور شویم که قوانین سازمان بورس متغیر است و امکان دارد در زمان مطالعه این مقاله تعدادی از شرایط فرق کرده باشد.
عرضه اولیه به روش ثبت دفتری
روش ثبت دفتری یکی از انواع روش های عرضه اولیه در بورس است. در این نوع عرضه فرصت ثبت سفارش سه روز کاری بوده و پس از پایان این دوره ورود، حذف یا اصلاح سفارش مجاز نیست.
در این روش، قیمت عرضه بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده در یک بازه مشخصی تعیین می‌شود. در این روش ناشران عرضه اولیه با ایجاد تبلیغات گسترده سعی در افزایش تقاضا دارند.
عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ (ثبت سفارش)
روش بوک بیلدینگ چندسالی است که در ایران بسیار مرسوم شده و روش کم ایرادی نیز محسوب می‌شود. در این روش قیمت عرضه در بازه خاصی تعریف شده و برای ثبت سفارش نیز مدت زمان خاصی در نظر گرفته می‌شود.
بازه قیمتی دارای سقف و کف بوده و اولویت با ثبت زود هنگام نیست. در واقع زمان ثبت سفارش تاثیری در اختصاص سهم ندارد.
عرضه اولیه به روش حراج (Auction)
حراج در زبان فارسی دو معنی دارد، یکی به معنای ارزان‌فروشی و دیگری به معنای مزایده است. حراج در بورس به معنای مزایده سهام است.
در عرضه‌های اولیه به روش مزایده سهام به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین قیمت را برای خرید ارائه داده است.
روش عرضه اولیه به روش حراج بیشتر برای اوراق دولتی و خصوصی رواج دارد؛ البته گاهی برای سهام نیز استفاده می‌شود. در روش حراج نیز یک قیمت به‌عنوان قیمت مزایده اعلام می‌شود بعد چانه‌زنی قیمت تا حدودی کاهش پیدا می‌کند.
عرضه اولیه به روش قیمت ثابت (Fixed Price Offering)
در روش ثبت سفارش شرکت تامین سرمایه با هماهنگی ناشر در همان ابتدا قیمت عرضه را مشخص می‌کند. این روش یکی از قدیمی‌ترین روش‌های ثبت سفارش برای عرضه اولیه است.
در این روش سرمایه‌گذاران از قبل قیمت عرضه را می‌دانند و بر اساس قیمت مشخص شده سفارشات خود را ثبت می‌کنند.
عرضه اولیه به روش قیمت ثابت هنوز هم به‌صورت ترکیبی در بیشتر کشورها اجرا می‌شود.
نحوه خرید سهام در انواع روش های عرضه اولیه در بورس
خرید عرضه اولیه در هر یک از روش‌ها به شیوه خاص خود انجام می‌شود. اما شما به‌عنوان معامله‌گر بازار سرمایه به‌راحتی با مراجعه حضوری یا آنلاین می‌توانید در هر یک از عرضه‌های اولیه که به کدهای حقیقی اختصاص دارد شرکت کنید.
یک نکته مهم!
در سال‌های اخیر شاهد عرضه‌های اولیه‌ای بودیم که فقط به کدهای حقوقی اختصاص پیدا می‌کرد.
سازمان بورس برای توجیه این مسئله مدعی است که برخی از نمادها تعداد سهم کمی داشته و با عرضه عمومی مقدار بسیار کمی به هر کد حقیقی اختصاص پیدا می‌کند. معامله‌گران نیز به دلیل مقدار کم عرضه آن را فراموش کرده و در واقع سهم‌های کوچک در حساب‌های پرتفوی فعالان بازار حبس می‌شود.
برای جلوگیری از چنین اتفاقی سهم‌ها به کدهای حقوقی اختصاص پیدا می‌کند و کدهای حقوقی بعد از کشف واقعی قیمت به سهامداران حقیقی می‌فروشند.
البته بحث به همین‌جا ختم نمی‌شود، بسیاری بر این باورند اختصاص عرضه‌های اولیه به کدهای حقوقی باعث ایجاد رانت می‌شود.
مزایای عرضه اولیه برای ناشران و ارائه‌دهندگان عرضه اولیه
هر یک از روش های عرضه اولیه شرکت‌ها در بورس ایران مزایای قابل توجهی برای ناشران و ارائه‌دهندگان عرضه اولیه دارد؛ از جمله این مزایا به موارد زیر می‌توان اشاره کرد.
- عرضه اولیه شرکت‌ها باعث رشد و گسترش فعالیت شرکت می‌شود.
- ورود شرکت‌ها به بورس باعث افزایش اعتماد مشتریان و تامین‌کنندگان شرکت می‌شود.
- نقدینگی جاری در شرکت به‌طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.
- سیستم حسابداری شرکت را تقویت کرده و نظارت بر آن را افزایش می‌دهد.
این چهار مورد از جمله مزایای مهم عرضه اولیه برای ناشران است.
مزایای عرضه اولیه برای سرمایه‌گذاران و خریداران عرضه اولیه
ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه علاوه‌بر مزایایی که برای صاحبان شرکت‌ها دارد برای خریداران عرضه اولیه نیز سرشار از منفعت است.
از جمله مزایای خرید عرضه اولیه برای خریداران به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- در بیشتر مواقع عرضه‌های اولیه در زمان کوتاه، بازدهی بسیار بالایی دارند.
- مدل تخصیص عرضه اولیه به شکلی است که تمام شرکت‌کنندگان می‌توانند از آن بهره‌ند شوند.
دو مورد نام برده شده از جمله موارد مزایای مهم برای سرمایه‌گذاران و خریداران عرضه اولیه است.
سخن پایانی
خرید عرضه اولیه‌ها در بازار سرمایه ایران یکی از روش‌های کم ریسک است که می‌تواند سود بالایی برای افراد تازه‌وارد بازار داشته باشد. اخیرا شاهد ارائه عرضه‌های اولیه در مدل‌های جدید بودیم که در این مقاله سعی کردیم درباره انواع روش‌های عرضه اولیه در بورس به‌طور مفصل صحبت کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید