معامله اوراق بهادار در بازار سرمایه طیف گسترده‌ای از انواع ورقه بهادار را در برمی‌گیرد که برای معامله هرکدام از آن‌ها باید نکاتی را مدنظر قرار داد.
اختیار فروش تبعی
خریدار این اوراق در زمان خرید، حتما باید مالک سهم پایه اوراق اختیار تبعی باشد. در غیر این صورت، این اوراق فاقد اعتبار بوده و وجه پرداخت شده بابت خرید آن‌ها از بین می‌رود.
خریدار اوراق اختیار فروش تبعی نباید بیشتر از تعداد دارایی پایه‌ای که دارد از این اوراق خریداری کند. در غیر این صورت، وجه پرداخت شده بابت اوراق مازاد، از بین می‌رود. درواقع، پایان هر روز معاملاتی، مجموع تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر خریدار، حداکثر باید به تعداد کل دارایی پایه متعلق به وی باشد. اوراق اختیار فروش تبعی مازاد در پایان روز، فاقد اعتبار است. در این صورت وجه پرداخت شده برای خرید آن از بین می‌رود.
هر کد معاملاتی حداکثر به تعداد اعلام شده در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، مجاز به خرید این اوراق بوده و اوراق اختیار فروش مازاد، فاقد اعتبار بوده و وجه پرداخت شده برای خرید آن از بین می‌رود.
امکان فروش اوراق اختیار فروش تبعی قبل از تاریخ سررسید وجود ندارد. در واقع این اوراق معاملات ثانویه ندارند و در تاریخ اعمال تسویه می‌شوند.
در صورتی که قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال بزرگتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، اوراق اختیار فروش تبعی قابل اعمال نیست. چرا که سهامدار می‌تواند سهم خود را در بازار و به قیمتی بیشتر از قیمت اعمال، بفروشد.
اوراق اختیار فروش تبعی پس از تاریخ اعمال، ارزشی نخواهند داشت.
در صورت احراز شرایط، دارنده اختیار فروش تبعی باید برای استفاده از آن، از طریق کارگزار نسبت به اعمال اختیار فروش تبعی خود اقدام نماید.
اگر قیمت سهم در تاریخ اعمال کمتر از قیمت اعمال شود، پس از درخواست دارنده این اوراق، فروشنده به یکی از دو روش زیر به تعهدات خود عمل می‌کند:
انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده اوراق پرداخت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده اوراق
اوراق امتیاز تسهیلات مسکن
هر ورقه برای دریافت ۵۰۰ هزار تومان وام مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، برای دریافت ۱۰ میلیون تومان وام، به ۲۰ ورقه نیاز است.
دریافت وام به وسیله این اوراق، تنها با نظر بانک مربوطه و در صورت احراز شرایط صورت خواهد پذیرفت. به همین دلیل توصیه می‌شود برای اطمینان از امکان استفاده از تسهیلات، حتما پس از تشکیل پرونده و با تایید بانک، اقدام به خرید اوراق مورد نیاز نمایید.
اکثر این اوراق از تاریخ انتشار به مدت ۲ سال قابلیت معامله دارند. اوراق تسهیلات مسکن بانک ملی در نمادهای معاملاتی تملی ۷۱۰۱ و قبل از آن، از روز ۱۵ ام ذکر شده در شرح نماد، به مدت ۳ سال تقویمی و سایر این اوراق، به مدت ۲ سال تقویمی قابلیت معامله دارند.
مهلت استفاده از این اوراق، ۱ ماه بعد از تاریخ اتمام معامله آن‌هاست.
تا ۴ ماه پس از خرید امتیاز تسهیلات مسکن بانک مسکن، امکان فروش آن وجود ندارد. درصورتی‌که کمتر از ۴ ماه به پایان مهلت معامله اوراق مانده باشد این محدودیت از بین خواهد رفت. در خصوص امتیاز تسهیلات مسکن بانک ملی، چنین محدودیتی وجود ندارد. با در نظر گرفتن شرایط فوق، نیاز است برای مشاهده این اوراق در پرتفوی سپرده‌گذاری و مهیا شدن امکان فروش، برای نماد مربوطه درخواست تغییر کارگزار ناظر ثبت شود.
در صورت عدم استفاده از اوراق تسهیلات مسکن در مهلت مقرر، این اوراق بی ارزش خواهند شد و وجه پرداختی بابت خرید آن از بین می‌رود.
دامنه نوسان روزانه این اوراق ۵ درصد است.
حجم مبنای این اوراق، ۱ است و بر همین اساس، قیمت پایانی آن‌ها در هر روز معادل میانگین موزون معاملات روزانه آن‌هاست.
خریداران اوراق تسهیلات مسکن می‌توانند با مراجعه به درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه، برگه سهام آن را دریافت کنند.
حق‌تقدم
حق تقدم هر نماد، از اولین روزی که مجاز به معامله می‌شود، به مدت حداقل ۶۰ روز تقویمی قابل معامله است. این مهلت ۶۰ روزه، قطعی نیست و می‌تواند تمدید شود.
از لحاظ تعداد معامله، محدودیتی برای افراد وجود ندارد و هر فرد می‌تواند به هر تعداد، حق‌تقدم را معامله کند.
دامنه نوسان قیمت حق تقدم شرکت‌های بورسی، دو برابر دامنه نوسان سهم شرکت است. در شرکت‌های فرابورسی، دامنه نوسان حق تقدم با دامنه نوسان سهم شرکت برابر است.
دارندگان حق تقدم برای تبدیل حق تقدم به سهم باید در مهلت مقرر، وجه اسمی آن را به حساب شرکت واریز کنند. پس از واریز وجه اسمی از طرف سهامدار، باید این واریز به شرکت اطلاع داده شود. وجه اسمی هر سهم در ایران ۱۰۰ تومان است. در صورتی که شرکت به سهامداران بدهکار باشد، معمولا این بدهی از مبلغ واریزی بابت حق تقدم سهامداران کسر شده و سهامداران باید مبلغ باقیمانده را به حساب شرکت واریز کنند. به هر صورت، سهامداران باید قبل از پایان مهلت واریز وجوه، تاییدیه واریز وجوه را از ناشر اوراق دریافت نمایند.
در صورتی که دارندگان حق تقدم در مهلت مقرر آن را نفروشند و وجه اسمی آن را نیز به حساب شرکت واریز نکنند، باید منتظر بمانند تا شرکت در مرحله‌ای به نام “پذیره‌نویسی حق تقدم استفاده نشده”، آن‌ها را بفروشد و سپس وجه آن را در اختیار این قبیل سهامداران قرار دهد.
در مرحله پذیره‌نویسی حق تقدم استفاده نشده،علاوه بر قیمت خرید، وجه اسمی هر حق تقدم (۱۰۰ تومان) نیز از حساب خریدار کسر می‌گردد. این مبلغ از طریق فرایند تسویه در بازار سرمایه به ناشر منتقل می‌شود. بنابراین دیگر نیازی نیست این افراد به حساب شرکت وجهی را واریز کنند.
خریداران حق تقدم در مرحله پذیره‌نویسی حق تقدم استفاده نشده، امکان فروش حق تقدم را ندارند. این اشخاص باید منتظر تکمیل شدن فرآیند تبدیل حق تقدم به سهم باشند.
فرآیند تبدیل حق تقدم به سهم زمان‌بر است و ممکن است چند ماه به طول بیانجامد.
برای اطلاع از جزئیات مربوط به فرآیند حق تقدم می‌توان به اطلاعیه‌های منتشره در کدال مراجعه کرد. یا با امور سهام شرکت مربوطه تماس گرفت.
سهام عادی
سهام عادی، بدون سررسید هستند.
سهامداران عادی به نسبت تعداد سهمی که از کل سهام شرکت دارند، مالک شرکت هستند.
سهامداران عادی به نسبت تعداد سهمی که از کل سهام شرکت دارند، حق رای دارند. و می توانند در انتخاب هیئت مدیره و سایر تصمیم‌گیری‌های شرکت تاثیرگذار باشند. البته برخی از شرکت‌ها دارای سهام ممتاز یا سهام بدون حق رای هستند (مانند شرکت پلیمر آریا ساسول).
سهامداران عادی به نسبت تعداد سهمی که از کل سهام شرکت دارند، در افزایش سرمایه‌های شرکت سهیم هستند.
اوراق بدهی
دارنده این اوراق، بستانکار شرکت بوده و حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را در موعد مقرر دارد.
دارنده اوراق بدهی، سهمی از مالکیت شرکت نداشته و از سود پرداختی شرکت به سهامداران نیز سهمی ندارد. و در تصمیم‌گیری شرکت، حق رأی ندارد.
برخی از نمادهای اوراق بدهی شرکت‌ها، شباهت زیادی با نماد خود شرکت دارند که سرمایه‌گذاران باید به آن دقت کنند. به عنوان مثال، نماد “شستا”، نماد سهام شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی است. و نمادهای “شستا۰۰۱” و “شستا۹۹”، نمادهای اوراق بدهی شستا هستند.
اگر ناشر اوراق بدهی ورشکست شود، دارندگان اوراق بدهی در دریافت اصل‌وفرع سرمایه خود، بر سهامداران شرکت تقدم دارند.
همه اوراق بدهی دارای سررسید و ارزش اسمی مشخص هستند.
به طور معمول در سررسید اوراق بدهی، وجه اسمی آن‌ها توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، به شماره حسابی که افراد به کارگزاری معرفی کرده‌اند، واریز خواهد شد.
ریسک نکول و ریسک نرخ بهره، از مهمترین ریسک‌هایی که سرمایه‌گذاران در اوراق بدهی باید به آن توجه کنند.
دیدگاهتان را بنویسید