لایبور از حروف اول عبارت London Inter Bank Offered Rate گرفته شده است که در واقع میانگین نرخ بهره بین‌بانکی است یعنی نرخ بهره‌ای که بانک‌ها برای کوتاه‌مدت به یکدیگر وام می‌دهند. آمدن کلمه «لندن» در ابتدای این عبارت به معنای این نیست که این نرخ فقط مختص بانک‌های مستقر در لندن است (در زمان قدیم این‌گونه بود) بلکه بانک‌های دیگر بین‌المللی را نیز شامل می‌شود. با توجه به اینکه لندن به عنوان مرکز سیستم مالی دنیا شناخته می‌شود در واقع به نوعی به نیابت از تمامی سیستم مالی جهان عمل می‌کند و به همین دلیل است که مرجع انتشار این داده در لندن قرار دارد.
نرخ بهره لایبور در واقع میانگینی از نرخ بهره بین‌بانکی است که هر روز صبح ساعت ۱۱ توسط مؤسسه «انجمن بانکداران بریتانیا» منتشر می‌شود.
نرخ بهره لایبور یک نرخ جهانی به شمار می‌رود و فقط مختص یک منطقه نیست اگر چه توسط انجمن بانکداران بریتانیا منتشر می‌شود. در واقع این انجمن فقط مرجع رسمی انتشار این نرخ است. نحوه محاسبه آن نیز به این صورت است که ۱۶ بانک بزرگ دنیا نرخ وامی را که بین آنها رد و بدل می‌شود در اختیار انجمن قرار می‌دهند و سپس این انجمن چهار نرخ بالا و پایین را حذف می‌کند و در نهایت نرخ بهره ۸ بانک باقی مانده را از طریق میانگین محاسبه می‌کنند. یعنی نرخ بهره این ۸ بانک با یکدیگر جمع و سپس بر ۸ تقسیم می‌شود. نرخی که به این شکل به دست می‌آید به «نرخ بهره لایبور» مشهور است.
پس از این محاسبه نرخ بهره لایبور به صورت جداگانه برای ارزها محاسبه می‌شود؛ بدین معنی که این نرخ بر اساس ارزهای مهم منتشر می‌شود. یعنی نرخ لایبور دلار آمریکا با نرخ لایبور یورو متفاوت است چرا که نرخ لایبور ابتدایی به دست آمده با ارزها معادل‌سازی می‌شود.
این نرخ از نرخ بهره بین‌بانکی که بانک مرکزی کشورها منتشر می‌کنند متفاوت است و اساسا یک نرخ کشوری نیست بلکه یک نرخ جهانی است و در بازارهای مالی جهانی بسیار مهم و بااهمیت است. شاید بتوان گفت که این نرخ در بازار فارکس که در آنجا نرخ بهره ارزها اهمیت بسیار زیادی دارد بیشتر خود را نشان می‌دهد.
کارکرد نرخ بهره لایبور
پرسشی که در این خصوص مطرح می‌شود این است که افزایش یا کاهش نرخ بهره لایبور دقیقا چه تاثیراتی بر وضعیت اقتصادی جهان دارد و اساسا در کجا خود را نشان می‌دهد.
زمانی که نرخ بهره لایبور افزایش می‌یابد به معنای افزایش میانگین نرخ بهره وامدهی بانک‌ها به یکدیگر است و این نیز به معنای این است که ریسک اعتبارات افزایش یافته است و احتمال سوخت شدن وام نیز زیاد شده است. بانک‌ها در این حالت شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای وامدهی اتخاذ می‌کنند. بانک‌ها نمی‌خواهند ریسک کنند و نرخ بهره بیشتری از بانک‌ها بابت وام دریافت خواهند کرد.
معنای دوم افزایش نرخ لایبور این است که نرخ بهره اسمی توسط بانک مرکزی نیز احتمالا افزایش خواهد یافت چرا که وقتی نرخ بهره بین‌بانکی افزایش یابد بانک‌ها نیز برای جذب سپرده‌های مردم اقدام به افزایش نرخ بهره خواهند کرد. افزایش نرخ بهره نیز تاثیر بسیار زیادی بر اقتصاد کشور خواهد داشت و مهمترین نتیجه آن تقویت ارز یک کشور خواهد بود. در واقع نرخ بهره لایبور به عنوان یک خط راهنما عمل می‌کند که بانک‌های مرکزی بر اساس آن سیاست‌های پولی خود را اتخاذ می‌کنند. افزایش نرخ بهره لایبور باعث افزایش نرخ بهره در تمامی بازارها خواهد شد و البته این امر باعث ایجاد اثرات رکودی بر اقتصاد خواهد شد چرا که نشان‌دهنده کاهش نقدینگی در بازارهاست.
اما زمانی که نرخ بهره لایبور کاهش یابد عکس اتفاقات بالا رخ خواهد داد. یعنی ریسک اعتبارات کاهش خواهد یافت و منابع مالی فراوان در دسترس است و به همین دلیل بانک‌ها به دلیل افزایش نقدینگی سعی می‌کنند وام‌ها را با نرخ پایین‌ترین به بانک‌ها وام بدهند. در واقع در این حالت ریسکی متوجه بانک‌ها نبوده و یا اینکه ریسک به حداقل خود رسیده است.
معنای دیگر کاهش نرخ بهره لایبور نیز این است که بانک مرکزی یک کشور با توجه به کاهش نرخ بهره لایبور اقدام به کاهش نرخ بهره اسمی می‌کند در نتیجه احتمال کاهش نرخ بهره اسمی در کشور وجود دارد. نتیجه این سیاست اقتصادی تضعیف ارز یک کشور است که در نهایت خود را در افزایش نرخ تورم نشان خواهد داد. در این حالت به واقع بانک مرکزی سیاست پولی انبساطی اتخاذ می‌کند تا اقتصاد کشور را حرکت دهد. کاهش نرخ بهره لایبور به این معناست که هزینه دریافت پول کاهش یافته است. معنای کاهش نرخ بهره لایبور که نتیجه کاهش ریسک اعتبارات است نشان‌دهنده سلامت اقتصاد یک کشور است.
نرخ بهره لایبور بسیار بااهمیت است به عنوان مثال بازار اوراق مشتقه در ایالات متحده تماما بر مبنای نرخ لایبور عمل می‌کند. کوچکترین تغییری در این نرخ باعث جابجایی میلیون‌ها دلار سود خواهد شد. طبیعتا در این حالت بانک‌هایی که به عنوان مرجع نرخ بهره لایبور عمل می‌کنند و در بازار اوراق مشتقه بسیار فعال هستند مزیت استفاده از رانت اطلاعاتی مربوط به نرخ بهره لایبور را دارند. به همین دلیل است که بسیاری از بانک‌های بزرگ دنیا تلاش می‌کنند که نرخ بهره لایبور را بر اساس منافع خود تنظیم کنند. در واقع بسیاری بر این عقیده هستند که نرخ بهره لایبور در واقع همان نرخ دلخواه بانک‌های بزرگ است و آنها در واقع این نرخ را تعیین می‌کنند.
ایران از نرخ بهره لایبور جهانی تبعیت نمی‌کند اما برای بانک‌های داخلی از نرخ دیگری به نام «ایربور» (IRIBOR) استفاده می‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید