علی رمضانیان ، روزنامه نگار
بازگشت به گذشته
در سال ۲۰۰۹ که بحران مالی آمریکا به دیگر کشورها سرایت کرد، چین و روسیه پیشنهاد کردند که دنیا خود را از سلطه دلار خلاص کرده و آن را با یک واحد پولی ذخیره‌ای که در کنترل هیچ کشور واحدی نباشد، جایگزین کند. تنها ارزی که دارای چنین شرایطی است یورو است، اما این پیشنهاد بلافاصله با مخالفت آمریکا روبه‌رو شد و به دلیل اینکه آمریکا تنها کشوری است که در صندوق بین‌المللی پول با سهم ۱۷ درصدی، دارای حق وتو است تا کنون هرگونه تلاش گروهی در این زمینه را خنثی کرده است، اما کشورها به صورت فردی از این تلاش منصرف نشده و هر از چندگاهی به دنبال این مساله رفتند. به عنوان نمونه در پایان سال ۲۰۱۷ روسیه طرحی را مورد بررسی قرار داد که معاملات آن کشور با دیگر نقاط جهان با یورو انجام گیرد این طرح هنوز عملیاتی نشده اما با جدیت دنبال می‌شود.
دولت نیز این طرح را جدی گرفته و طی روزهای اخیر آن را عملیاتی کرد. هرچند این تصمیم، متفاوت از دیگر کشورها بوده و برای کاهش ریسک تحریم‌های دلاری است، اما می‌تواند برای اقتصاد کشور مفید واقع شده و امنیت دادوستدها را افزایش دهد.
این تصمیم در بین فعالان اقتصادی و کارشناسان با واکنش‌های مختلفی مواجه شده‌است. اعضای اتاق بازرگانی با این طرح موافق بوده و حتی نظرات تکمیلی نیز ارائه کردند اما در بین کارشناسان اقتصادی نظریات متفاوتی ارائه شده چراکه موشکافانه‌تر بررسی شد.
مخالفان این طرح، ریسک موجود در یورو را مورد مداقه قرار داده و معتقدند که در بلندمدت می‌تواند مبادلات بازرگانان را با ریسک‌های متفاوتی روبه‌رو کند. برخی نیز به دلیل پیوستگی اقتصادی و سیاسی اتحادیه اروپا با آمریکا این تصمیم را بی‌اثر می‌دانند.
واکنش طرح در بازار سرمایه
در بازار سرمایه شرکت‌های زیادی به دادوستد با دنیای خارج مشغول هستند و همراه با این تحول، آنها نیز رویه خود را تغییر خواهند داد اما در نهایت تفاوت چندانی در گزارشات مالی آنها رخ نمی‌دهد.
کامران قزل‌گل، از مشاوران ارشد یکی از کارگزاری‌ها معتقد است که از این به بعد شرکت‌های بورسی که مبادلات خارجی دارند باید کارشناسی‌های دقیقی از تحولات یورو انجام دهند چرا که نوسانات یورو متفاوت از دلار بوده و نادیده گرفتن این نوسانات می‌تواند گزارش‌های مالی آنها را تحت‌الشعاع قرار دهد. این کارشناس معتقد است که گذشته از این مساله، جایگزینی یورو با دلار در نهایت رخداد مهمی برای بازار سرمایه و شرکت‌های بورسی تلقی نمی‌شود.
دلارمحوری معاملات جهانی
اما برای بسیاری از تحلیلگران اقتصادی موضوع به این سادگی نیست. وضعیتی که آنها برای یورو ترسیم می‌کنند، متفاوت از دلار است. دلیل این امر هم به گستره کشورهای حوزه یورو برمی‌گردد. به همین روی آنها نگاهی محتاطانه به آینده دارند.
مدیر ریسک بانک انصار، با تاکید بر وجود ریسک یورو به «سهامدار» گفت: «در حال حاضر اغلب کالاها در دنیا با دلار معامله می‌شود. مثلا نفت با دلار محاسبه می‌شود، بنابراین اگر نرخ تبادل ارزی در ابتدای معامله با زمانی که دادوستد پایان می‌یابد، تفاوت زیادی وجود داشته باشد، این تفاوت به تاجر تحمیل می‌شود.»
دلیل این امر به نوسانات لحظه‌ای نرخ ارز در بازارهای جهانی همانند فارکس بر می‌گردد هرچند دامنه این نوسانات در لحظه، زیاد نیست اما باید به این مساله توجه داشت که هر معامله بین‌المللی پروسه‌ای طولانی دارد و ممکن است ماه‌ها زمان ببرد.
اسماعیل فرهادی‌مقدم معتقد است: «زمانی که شرکتی داخلی بخواهد کالایی مانند مس را در بورس‌های بین‌المللی بفروشد، قیمت‌ها فیکس، مراحل قانونی انجام و کالا ارسال می‌شود؛ اما در زمان عملیات مالی، ارزش یورو نسبت به دلار کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کند در این صورت صادر‌کنندگان متضرر خواهد شد. چراکه در بورس لندن قیمت بر اساس دلار تعیین می‌شود، بنابراین ریسک‌های ارزی برای صادرات و واردات بالا می‌رود.»
گستردگی منطقه یورو
موضوع مهم وابستگی اقتصاد جهان به دلار است. اما دلار خود، تنها به اقتصاد آمریکا وابسته است، حال آنکه در منطقه یورو ۱۸ کشور با وضعیت متفاوت وجود دارند و بررسی هرکدام از آنها کاری دشوار است.
مدیرریسک بانک انصار با اشاره مولفه‌های متفاوت برای ارزش‌گذاری یورو و عدم استواری آن در بلندمدت گفت: «یورو متاثر از اتحادیه‌ای است که کشورهایی با وضعیت متفاوت در آن حضور دارند و این مساله، از یورو، یک ارز خاص ساخته است. از قوی‌ترین اقتصاد مانند آلمان و سوییس تا ضعیف‌ترین آنها مانند اسپانیا و یونان در این حوزه قراردارند.
در سال‌های گذشته یونان، یکی از عوامل کاهش ارزش یورو بود. یا رای‌گیری برگزیت برای خروج انگلیس، ارزش کاهنده‌ای برای یورو در مقابل دیگر ارزها داشت. بنابراین ریسک یورو وابسته به شرایط اقتصادی و سیاسی هریک از اعضای اتحادیه اروپا بوده و باید دید جمعی به آن داشت و این موضوع، کار را پیچیده‌تر می‌کند. اینکه برخی از مسئولین صحبت از تغییر ذخایر ارزی از دلار به یورو می‌کنند، باید به خاطر داشته باشند که یورو همانند دلار نیست و در این خصوص عجولانه تصمیم‌گیری نکنند. درواقع باید بدهی‌های آتی، شرایط سیاسی و بی‌ثباتی‌های کشورهای عضو را یکجا مطالعه کرده و برای بلند مدت تصمیم بگیریم. برای تاکید بر این مدعا که وضعیت یورو در مقابل دلار از چنان قوتی برخوردار نیست، باید بگویم که کشورهایی مانند لیتونی، بلغارستان و چک که در سال‌های گذشته به عضویت اتحادیه اروپا درآمدند اما ذخایر ارزی خود را هنوز دلار نگه داشته‌اند، بنابراین ما علاوه بر شناخت اعضای فعلی منطقه یورو باید آنهایی را که هنوز وارد نشدند را هم مد نظر قرار بدهیم و چنانچه این کشورها ورود کنند و شرایط مناسبی نداشته باشند چه اتفاقی برای آنها می‌افتد.»
اولویت بورس ارز بر تک نرخی شدن
با این رخداد، عملا شرکت‌های ایرانی وارد بازار پر هیاهوی ارز و وارد جنگ ارزی می‌شوند و باید ارزیابی‌های دقیقی داشته باشند، بنابراین شرکت‌ها باید در یک فضای امن مبادلاتی قرارگیرند.
فرهادی مقدم نوسانات ارزی را بسیار جدی تلقی کرده و معتقد است: «به دلیل نوسانات قیمت ارز در دنیای امروز همه کشورها سعی می‌کنند فعالان بین‌المللی خود را در یک حاشیه امن قرار دهند تا از خطرات برآمده از تحولات جهانی که تاثیر مستقیمی بر نرخ ارز دارد، مصون بمانند و با هج کردن ارز خود دغدغه‌ای جز تجارت حرفه‌ای خود نداشته باشند. آنها برای این کار بورس آتی ارز را راه‌اندازی کرده و شرکت‌ها با قراردادهای آتی ارزی، به راحتی ریسک‌های خود را پوشش می‌دهند. در واقع اگر بورس ارز وجود داشته باشد، صادر کننده نرخ یورو را با توجه به تحلیلی که از آینده دارد و با کمک بانک مرکزی و شرکت‌های تخصصی که در فضای تحلیل بورس ارز وجود دارند، تهیه کند و در غیر این صورت مجبور است که ارز خود را در بورس‌های ارز جهانی نگهداری کند و این سبب خروج سرمایه از کشور خواهد شد.»
فواید این جایگزینی چیست؟
برای پیدا کردن فواید جایگزینی یورو با دلار باید به سراغ علت این تصمیم رفت. در سال‌های گذشته که وضعیت تحریم شدت داشت، ورود و خروج ارز برای فعالان اقتصادی با مشکلات زیادی روبه‌رو شد. به همین روی، مسئولین با این تصمیم درصدد آن هستند تا ریسک تحریم‌ها را برای فعالان اقتصادی کاهش دهند.
علت انتخاب یورو از سوی مسئولین نیز به وضعیت روبه رشد یورو در سال‌های اخیر مربوط است. فرهادی‌مقدم معتقد است: «در ارتباط با آماری است که صنوق بین‌المللی پول در خصوص ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی کشورها منتشر کرده، اعلام شده در پایان سال ۲۰۱۷ سهم دلار با کاهش ۰.۲ درصد به میزان ۶۲.۷ درصد رسیده که کمترین میزان از سال ۲۰۱۳ تا کنون است. سهم دلار در سال‌های قبل در بانک‌های مرکزی دنیا حدود ۶۵ درصد بوده اما در مقابل یورو سال درخشانی را در سال ۲۰۱۷ پشت سر گذاشته و ذخایر آن به ۲.۱۸ تریلیون یورو رسید. در حالی که در پایان سال۲۰۱۶ حدود ۱.۶۱۱ تریلیون یورو بود، بنابراین این آمار نشان می‌دهد که بانک مرکزی‌های دنیا به سمت یورو در حرکت هستند اما هنوز ذخایر ارزی دنیا با محوریت دلار است. با این وجود تک ارزی ریسک اقتصاد را بالا می‌برد بنابراین باید مسئولان اقتصادی کشور به جای تک ارزی کردن مبادلات، دنبال پرتفوی ارزی باشند تا ریسک را توزیع کنند.»
جذب سرمایه‌گذاری
بعد از برجام، یکی از دغدغه‌های اصلی تیم اقتصادی دولت، حضور سرمایه‌گذاران در فضای اقتصادی بود. موضوعی که به دلیل کارشکنی‌های آمریکا در تعهد به برجام با تردیدهایی روبه‌رو شد و آنها تمایلی به حضور در عرصه‌های اقتصادی نداشتند. به گفته مدیر ریسک بانک انصار، با این اتفاق می‌توانیم این شرکت‌ها را تشویق کنیم تا در فضای کسب و کار سرمایه‌گذاری کنند.
دیدگاهتان را بنویسید