آیا تنش ارزی بین چین و آمریکا در آینده شکل خواهد گرفت؟
اخیرا دونالد ترامپ در توئیتر خود به مساله‌ای اشاره کرد که حکایت از تنش احتمالی بین دو کشور چین و آمریکا در آینده خواهد بود. او در توئیتی نوشت: «روسیه و چین بازی کاهش ارزش پول ملی را در پیش گرفته‌اند، در حالی که آمریکا افزایش نرخ بهره را ادامه می‌دهد و این پذیرفتنی نیست».
تنش تجاری چین و آمریکا
تنش تجاری بین آمریکا و چین از زمانی آغاز شد که دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده اعلام کرد آمریکا کسری تجاری زیادی با چین دارد و قصد دارد این کسری تجاری را جبران کند و به همین دلیل بستن تعرفه روی واردات از چین را آغاز کرد که از تعرفه روی واردات فولاد و آلومینیوم آغاز شد و به تعرفه روی شرکت‌های تکنولوژی رسید. در همین راستا چین نیز واکنش شدیدی نشان داد و بسیاری از کالاهای آمریکایی را مشمول تعرفه قرار داد و اعلام کرد در صورتی که آمریکا این تعرفه‌ها را ادامه دهد، چین نیز سریعا واکنش نشان خواهد داد.
تفاوتی که در تعرفه‌های اعمال شده روی کالاهای دو کشور چین و آمریکا وجود دارد، بسیار مشهود است و این می‌تواند برای آمریکا نگران‌کننده باشد. تعرفه‌های ایالات متحده روی کالاهایی از چین اعمال خواهد شد که عمدتا کالاهای استراتژیک نیستند و بخش تکنولوژی چین و نیز بحث مالکیت فکری را هدف گرفته‌اند، اما در عوض چین تعرفه را بر کالاهای استراتژیک آمریکا بسته است که شامل محصولات کشاورزی از جمله سویا و نیز صنعت خودروسازی آمریکا و مواد شیمیایی صادراتی آمریکاست که می‌تواند برای آمریکا نگرانی ایجاد کند، چرا که بازار مصرفی چین برای این کالاها بسیار با اهمیت است. این موضوع می‌تواند تولیدکنندگان داخل آمریکا را با چالش مهمی مواجه و عکس شعار دونالد ترامپ یعنی «ایجاد شغل» حرکت کند و در نتیجه بسیاری از مشاغل تولیدی آمریکا با از دست دادن بازار چین از بین خواهند رفت. به همین دلیل بود که ترامپ بعد از مشاهده واکنش چین، ضمن نامعقول خواندن این تصمیم از جانب سران چین، لحن خود را آرام کرد و از شدت تنش تجاری بین دو کشور کاست و از دوستی صمیمی با چین سخن به میان آورد.
اکنون اما ترامپ در صفحه توئیتر خود تنش جدیدی را وارد میدان کرده است که ظرفیت تبدیل شدن به یک چالش جدید را دارد و آن هم بحث کاهش ارزش پول ملی چین است تا رقابت‌پذیری خود را در برابر دلار آمریکا افزایش دهند. ترامپ می‌گوید چین و روسیه کاهش ارزش پول ملی خود را در پیش گرفته‌اند و این در حالی است که آمریکا در حال افزایش دادن نرخ بهره یعنی تقویت دلار است.
افزایش نرخ بهره توسط رئیس فدرال رزرو
رئیس جدید فدرال رزرو، جروم پاول حتی پیش از اینکه سکان فدرال رزرو را در دست بگیرد، اعلام کرده بود که یکی از کارهایی که انجام خواهد داد افزایش تدریجی و آرام نرخ بهره خواهد بود؛ سیاستی که پیش از او توسط جنت یلن آغاز شده بود و پاول آن را ادامه داده است. پاول اعلام کرده است که در سال ۲۰۱۸ قصد دارد سه بار نرخ بهره را افزایش دهد که البته این امر نسبت به تصمیم قبلی خود مبنی بر افزایش چهار باره نرخ بهره در سال ۲۰۱۸ یک عقب‌نشینی محسوب می‌شود. به همین دلیل با افزایش تدریجی نرخ بهره، طبیعتا قدرت دلار در برابر سایر ارزها افزایش خواهد یافت و این می‌تواند رقابت‌پذیری کالاهای آمریکا را تا حدودی کاهش دهد آن هم در زمانی که یوآن، واحد پول دومین اقتصاد دنیا روز به روز جهانی‌تر می‌شود.
تاثیر اعمال تعرفه‌ها بر یوآن
کاهش مصنوعی ارزش پول ملی همیشه حربه‌ای برای کشورها بوده است تا بتوانند صادرات خود را افزایش دهند به ویژه برای کشورهایی که در برخی کالاها از مزیت نسبی برخوردار هستند. چین نیز در گذشته از این حربه استفاده کرده بود تا بتواند کالاهای خود را رقابت‌پذیر کند و با قیمت ارزان به سایر کشورها صادر کند و به این ترتیب تراز تجاری خود را افزایش دهد. بر این اساس کشورهایی که از پول ضعیف‌تری برخوردار هستند دارای مزیت رقابتی نسبت به پول‌هایی قدرتمند هستند. چین در سال‌های گذشته در زمان‌هایی از این حربه استفاده کرده و ارزش پول خود را کاهش داده اما اخیرا سعی کرده است که قدرت پول خود را افزایش دهد.
اعمال تعرفه بر صادرات چین می‌تواند به رغم روند سال‌های اخیر، این کشور را وادار کند که دوباره دست به کاهش ارزش پول خود بزند و به ویژه با وضعیت ایجاد شده در سطح بین‌المللی و استفاده روز افزون آمریکا از مزیت سلطه دلار، احتمال تضعیف یوآن توسط دولت چین محتمل است. اعمال تعرفه بر کالاهای چینی از جانب دولت آمریکا باعث از بین رفتن بازار آمریکا برای محصولات چینی خواهد شد در نتیجه چین برای جایگزینی بازار هدف خود ناچار است رقابت‌پذیری محصولات خود را برای بازارهای جایگزین افزایش دهد و کاهش ارزش پول ملی به تلافی تعرفه‌های اعمال شده توسط آمریکا اولین و سریع‌ترین ابزار چین خواهد بود.
کاهش ارزش یوآن توسط دولت چین اگر چه ممکن است تنش بین واشنگتن و پکن را افزایش دهد اما در عوض یک یورش تمام عیار علیه تعرفه‌های اعمال شده آمریکا خواهد بود و صادرکنندگان چینی به این طریق می‌توانند تعرفه‌ها را خنثی کنند. اما کاهش ارزش پول بیش از حد معمول اثرات مخربی خواهد داشت به ویژه اینکه یکی از پیامدهای آن افزایش تورم در داخل کشور خواهد بود و به همین دلیل اجرای این سیاست در تقابل با آمریکا باید با احتیاط صورت بگیرد.
آیا چین ارزش یوآن را پایین آورده است؟
اما سوال اینجاست که آیا چین از این حربه استفاده خواهد کرد؟ بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که چین تمایلی به استفاده از این حربه و نیز استفاده از کاهش ارزش یوآن و ایجاد یک جنگ تجاری ندارد و این امر در خلال سخنرانی سه‌شنبه گذشته شی‌جین‌پینگ که بسیار با زبانی نرم و محتاطانه ایراد شد، کاملا آشکار بود. اما توئیت ترامپ مبنی بر استفاده چین از کاهش ارزش یوآن می‌تواند دوباره تنش‌های دوجانبه بین دو اقتصاد برتر جهانی را شعله‌ور کند.
در سال ۲۰۱۷ دولت چین به یوآن اجازه داد تا در برابر دلار حدود ۶.۸ درصد رشد کند و این در حالی است که در ماه‌های اخیر نرخ یوآن در برابر سبد سایر ارزها تقریبا با نرخ ثابتی حرکت کرده است. این امر باعث شده است یوآن نسبت به اکثر ارزها که بر اساس بازار تعیین می‌شوند نوسان کمتری داشته باشد. در همین حال به نظر نمی‌رسد چین تلاشی در راستای تضعیف یوآن انجام داده باشد.
روند رو به رشد یوآن در سال‌های اخیر
سوالی که ممکن است مطرح شود این است که آیا چین نرخ یوآن را دستکاری می‌کند؟ آمارها به این سوال پاسخ می‌دهند. پکن به صورت بالقوه از چندین حربه می‌تواند نرخ روزانه برابری یوآن در مقابل دلار را کاهش دهد. نرخ ارز همیشه حول و حوش دو درصد نسبت به نرخ مرجع نوسان دارد و از طرف دیگر پکن می‌تواند به بانک‌های دولتی خود دستور دهد که یوآن را بفروشند و به جای آن دلار خریداری کنند و همین امر باعث کاهش شدید ارزش یوآن می‌شود، اما بعد از اینکه ارزش یوآن حدود ۶.۸ درصد در سال ۲۰۱۷ در برابر دلار رشد کرد، به دنبال آن طبق داده‌هایی که رویترز جمع‌آوری کرده است ارزش یوآن حدود ۳.۲ درصد دوباره نسبت به دلار رشد کرده است و در برابر شاخص وزن تجاری خود با نرخ یکنواختی حرکت داشته است.
چین اخیرا از راه‌اندازی معاملات آتی نفت در بورس شانگهای خبر داده که قرار است از این به بعد تمامی معاملات نفت بر اساس یوآن صورت بگیرد و همچنین قرار است قراردادهای نفتی خود با دو کشور روسیه و آنگولا را بر اساس یوآن انجام دهد که بی‌تردید باعث ارتقای ارزش یوآن در سطح بین‌المللی خواهد شد و رویای خود را در راستای به زیر کشیدن سلطه دلار کم کم محقق کند. مهمترین ضعف چین در این راستا سهم بسیار کم یوآن در معاملات فارکس است چرا که بیش از ۹۵ درصد معاملات فارکس در سطح جهانی در حالی صورت می‌گیرد که یک طرف آن را دلار تشکیل می‌دهد. از طرفی سهم یوآن در معاملات فارکس تنها ۳ تا ۴ درصد است و همین امر است که به عقیده بسیاری از تحلیلگران شاید قضاوت درباره به زیر کشیدن سلطه دلار هنوز زود باشد. اما بدون تردید تمامی این فعالیت‌ها در راستای افزایش ارزش یوآن است و روند یک دهه گذشته نیز این موضوع را نشان می‌دهد و شاهد افزایش بیش از ۷ درصدی یوآن در برابر دلار بوده‌ایم. بنابراین سخن دونالد ترامپ مبنی بر اینکه چین در حال کاهش ارزش یوآن است تا بتواند با آمریکا رقابت کند، سخن درستی نیست چرا که یوآن در این مدت نه تنها با کاهش ارزش مواجه نشده است بلکه برعکس ارزش آن در برابر دلار افزایش نیز داشته است.
کاهش ارزش یوآن در نتیجه اعمال تعرفه
اما اتفاق دیگری نیز می‌تواند عاملی برای تضعیف یوآن باشد. اگر آمریکا تعرفه‌های وعده داده شده را روی کالاهای چینی اعمال کند، احتمال دارد سرمایه‌گذاران در بازارهای فارکس یا نهادها و موسساتی که از ذخیره یوآن چین بهره می‌برند، اقدام به فروش یوآن در بازارها کرده و همین می‌تواند باعث تضعیف ارزش یوآن شود. دونالد ترامپ از این ناراحت است که چین در حال استفاده از ابزار کاهش ارزش یوآن است(که طبق صحبت‌هایی که در بالا شد این امر صحت ندارد) اما در واقع چیزی که ارزش یوآن را در حال حاضر کاهش می‌دهد سیاست‌های دولتی چین نیست بلکه سیاست خود ترامپ است. چرا که اعمال تعرفه‌ها روی کالاهای چینی است که می‌تواند ارزش یوآن را متاثر کند و با اینکه ترامپ با این سیاست جلوی واردات محصولات را از چین می‌گیرد اما در عوض صادرات چین برای بازارهای جایگزین را تسهیل می‌کند، شاید همین امر باعث شده است که چین نسبت به اعمال تعرفه‌ها از جانب دونالد ترامپ نگرانی زیادی نداشته باشد.
مزیت کاهش یوآن برای آمریکا
اما کاهش دادن ارزش یوآن یک مزیت برای آمریکا دارد و آن هم مربوط به بازار اوراق بدهی این کشور است. چین بزرگ‌ترین دارنده بدهی دولتی آمریکاست و ارزش این اوراق بدهی در دست چین تا پایان ماه فوریه معادل ۱.۱۷۷ تریلیون دلار بوده است. با تضعیف یوآن، دومین اقتصاد برتر دنیا باید برای خرید اوراق بیشتر از دلار استفاده کند و این امر در برهه کنونی می‌تواند برای ایالات متحده یک مزیت باشد چرا که آمریکا به دلیل اعمال قانون جدید لایحه مالیات‌ها که از سوی ترامپ انجام شد، در دوسال آینده دارای کسری بودجه فدرال خواهد شد و در آینده نیاز به افزایش میزان بدهی دارد و خرید اوراق بدهی از سوی چین می‌تواند به کمک ایالات متحده بیاید.
معایب کاهش یوآن برای چین
باید گفت طبق موارد فوق، احتمال دستکاری یوآن از سوی دولت چین نامحتمل است چرا که کاهش ارزش یوآن این فرصت را به واشنگتن می‌دهد که دوباره چین را متهم به کاهش مصنوعی ارزش پول ملی کند و تحریم‌ها را علیه این کشور افزایش دهد. همچنین کاهش مصنوعی ارزش پول ملی برای چین بسیار هزینه‌بر است چرا که باعث از بین رفتن اعتماد در بازارهای چین می‌شود و همین می‌تواند جریان سرمایه را در این کشور مختل کند.
مارک چندلر تحلیلگر بین‌المللی ارز می‌گوید که اقدام به کاهش ارزش پول ملی توسط دولت چین باعث می‌شود کشورهای شرق آسیا نیز برای اینکه قدرت رقابت خود را در برابر چین از دست ندهند، ارزش پول خود را کاهش دهند. از طرف دیگر دولت چین اکنون روی کاهش عظیم بدهی‌های خود متمرکز است و اگر در این راستا با کاهش مصنوعی ارزش پول ملی اعتماد سرمایه‌گذاران را از بین ببرد، این فرآیند برای این کشور بسیار پیچیده و پرهزینه خواهد شد.
حرکت به سمت کاهش ارزش یوآن قطعا باعث خشم و عصبانیت دونالد ترامپ خواهد شد چرا که او همیشه چین را «قهرمان جهان» در دستکاری ارزش پول ملی لقب داده است و این در حالی است که وزارت خزانه‌داری آمریکا بر خلاف ترامپ هنوز چین را به دستکاری ارزش پول ملی متهم نکرده است.
پرسش دیگری که در اینجا می‌تواند شکل بگیرد این است که آیا اساسا کاهش ارزش یوآن می‌تواند یک سلاح موثر تجاری باشد؟ اگر چه ممکن است کاهش ارزش یوآن کالاها را برای مصرف‌کنندگان و واردکنندگان آمریکایی در یک دوره بلندمدت کاهش دهد اما تاثیر تجاری آن سریعا آشکار نمی‌شود. اما کاهش ارزش ادامه‌دار و طولانی‌مدت یوآن از طرف دیگر جذب سرمایه‌گذاری خارجی را برای چین بسیار دشوار می‌کند. «مین ترنگ» معامله‌گر ارشد بازارهای بورس در سیلیکون ولی می‌گوید که «اصلا بر این عقیده نیست که تاثیر کاهش ارزش یوآن سریعا آشکار شود».
تاثیر کاهش یوآن بر بازارهای بورس
اما اگر یوآن کاهش ارزش پیدا کند چه تاثیری بر بازارهای بورس خواهد گذاشت؟ چین در گذشته سابقه کاهش ارزش یوآن را دارد. در سال ۲۰۱۵ ارزش پول چین به صورت غیرمنتظره‌ای حدود دو درصد کاهش یافت و این امر باعث شد که سهام شرکت‌هایی که در چین بودند با فروش بسیار عظیم سهام‌شان مواجه شوند و جریان سرمایه در چین با یک اختلال عظیم مواجه شد. همین امر هم اکنون می‌تواند اتفاق بیفتد یعنی اگر ارزش یوآن در برابر دلار کاهش یابد، شرکت‌هایی که در چین هستند و سهام‌شان در بورس چین ارائه شده است با صف‌های فروش سهام مواجه خواهند شد و از طرف دیگر باعث می‌شود شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری سبد یوآن خود را کاهش دهند و به سمت دلار حرکت کنند.
بنابراین اگر اکنون دوباره به توئیت ترامپ رجوع کنیم، احتمالا می‌توانیم طبق آمارهایی که وجود دارد متوجه شویم که نه تنها چین نرخ یوآن را کاهش نداده است، بلکه برعکس اتفاقا یوآن خود را قدرتمندتر کرده است که این امر در نتیجه افزایش فعالیت‌های تجاری این کشور و نیز تلاش در راستای شکل‌گیری پترویوآن است.
محمد عبادی‌فر
دیدگاهتان را بنویسید