دستیابی به رشد اقتصادی مثبت و پایدار یکی از مولفه‌های توسعه اقتصادی است و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) از مهمترین متغیرهای اثرگذار بر آن است؛ به طوری که در کشورهای در حال توسعه این گونه سرمایه گذاری تضمین کننده رشد و بهبود اقتصادی بوده و جذب سرمایههای خارجی به یکی از اولویت‌های اقتصادی این کشورها مبدل شده است. افزون بر این، FDI می‌تواند باعث تحصیل دارایی، به روز آوری و انتقال تکنولوژی و فناوری، توسعه اندازه بازار و مزیت‌های صادراتی، معرفی تکنولوژی و فرایندهای جدید داخلی، ایجاد صنایع فرعی، آموزش و تقویت نیروی انسانی و رشد توانایی مدیران و نیز دسترسی به بازارهای خارجی و باعث تسریع در روند رشد و توسعه اقتصادی کشور شود.
در حقیقت موتور محرک رشد و توسعه اقتصادی در یک کشور، سرمایه است و چون اغلب کشورهای در حال توسعه، با کمبود سرمایه و تامین نقدینگی مواجه هستند؛ برای پر کردن این کمبود از استقراض خارجی بهره می‌گیرند که به خاطر بروز بحران‌های ناشی از بازپرداخت منجر به مشکلات عدیده در سیکل‌های رکودی اقتصادی برای این کشورها می‌شود. بنابراین بهترین روش در جذب سرمایه استفاده از سرمایه گذاری مستقیم خارجی است.
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی(FDI) علاوه بر اینکه منجر به تامین مالی پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای می‌شود، تاثیر مثبتی بر شاخص‌های کلان اقتصادی مانند افزایش کیفیت تولیدات داخلی، کاهش بیکاری، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری (به سبب ایجاد تنوع در دارایی ها و ایجاد تنوع مکانی)، کاهش تورم و سطوح قیمتی، کاهش هزینه‌های تامین سرمایه و افزایش تولید و رشد اقتصادی، آموزش و افزایش بهره‌وری سرمایه انسانی و مدیران، افزایش صادرات و ارتقای فناوری را در پی دارد. در حقیقت سرمایه خارجی محرکی در جهت تزریق تفکر جدید در یک سیستم اقتصادی و خروج از بنیان‌های سنتی گذشته است؛ به طوری که با دمیدن روح جاه طلبی و میل به توسعه و رفاه بیشتر در یک جامعه و اندیشیدن در مورد آینده، باعث بهبود در وضع عمومی جامعه و نیز کلان اقتصادی کشورها می‌شود .
با توجه به اهمیت موضوع ورود سرمایه‌گذار خارجی به بازار سرمایه و همچنین صدور۱۱۰ کد سهامدار خارجی جدید در نیمه نخست سال ۹۶ با سیدرضا علوی مدیرعامل کارگزاری بانک توسعه صادرات به گفتگو پرداختیم.
مهمترین مسیر ورود سرمایههای خارجی به بازار سرمایه چیست؟ و این سرمایه‌گذاری چه تاثیراتی بر بازار سرمایه ایران دارد؟
یکی از مهمترین مسیرهای ورود سرمایههای خارجی بازارهای مالی هستند؛ بازارهای مالی راه را برای تسریع در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی هموار می‌کنند. عواملی مانند نرخ بازده، سرمایه‌گذاری جذاب، قوانین و مقررات منتظم و مدون، مشوق‌های مالیاتی، بیمه و قوانین تسهیل شده برای سرمایه گذاران خارجی می‌تواند عامل انگیزشی باشد.
توسعه بازارهای مالی علاوه بر اینکه به عنوان یک عامل محرک و تسهیل کننده در جذب سرمایه خارجی است، می‌تواند منجر به رونق و پویایی اقتصاد نیز شود که نتیجه آن ثبات اقتصادی، رشد و توسعه اقتصادی کشور است. از جمله مزیت‌هایی که حضور سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه را در پی دارد، قدرت بالای نقدشوندگی بازار سهام است که منجر به کاهش ترس از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بلندمدت و تسهیل سرمایه‌گذاری در بلند مدت و افزایش بازده پروژه‌ها می‌شود.
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی باعث بالا رفتن بهره‌وری بخش صنعتی و رشد بلند مدت از طریق تأثیر بر نرخ تکثیر تکنولوژی جهان، می‌شود و بنابراین شرکتهای حاضر در بازار سرمایه با بهره‌گیری از حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بلند مدت می‌توانند با تغییر در سیستم تولید و فناوری خود به رشد بهره‌وری و افزایش ثروت سهامداران سوق پیدا کنند. اگر چه بیشتر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی وابسته به سرمایه‌ای است که از خارج می‌آید، اما پیامد خارجی این موضوع برای اقتصاد داخلی به میزان توسعه یافتگی بازار مالی بستگی دارد. به طوری که نبود بازار مالی مناسبی که توانایی جذب سرمایه خارجی را داشته باشد، به طور مستقیم تاثیر منفی بر میزان جذب آن دارد و در نتیجه بدون تأمین مالی خارجی، احتمال موفقیت تولیدات، کاهش هزینه‌ها و گسترش بازارهای فروش و بروزرسانی تکنولوژی تولید با مشکلات زیادی مواجه می‌شود.
مهمترین موانع ورود سرمایه گذاران خارجی به بازار سرمایه چیست؟
یکی از اصلی‌ترین موانع حضور سرمایه‌گذاری خارجی قوانین موجود در مورد درصد مالکیت شرکتهای ایرانی توسط سهامداران و سرمایه گذاران خارجی است؛ برای مثال واگذاری سهام شرکتهای بیمه خصوصی به سرمایه گذاران خارجی حداکثر تا ۲۰ درصد امکان پذیر بوده و بیشتر از آن منوط به مصوب کردن هیئت وزیران است که مانعی برای حضور سرمایه گذار است.
علاوه بر این، بنابر قانون مربوط به تملک اموال غیرمنقول اتباع خارجی، قانون سرمایه‌گذاری خارجی اصل مالکیت اموال غیرمنقول را ممنوع کرده که باعث شده سرمایه‌گذاران خارجی از این نوع مالکیت بی‌بهره شوند یا اینکه با ثبت شرکت ایرانی بتوانند فعالیت‌های خود را در چارچوب آن انجام و با توجه به ایرانی بودن شرکت، گواهی مالکیت املاک را پیدا کنند که این عاملی شده تا تملک واقعی و شرکت‌داری برای سرمایه گذاران خارجی و ایجاد نهادهای مالی مرتبط با بازار سرمایه با مشکلاتی مواجه شود.
از موانع دیگر حضور خارجی ها انحصار موجود در برخی از صنایع پرپتانسیل نظیر فناوری اطلاعات، انتقال داده ها و خدمات فضای مجازی است که دولتها برای حفظ حقوق مالکیت معنوی و حفاظت امنیتی با قوانین سخت گیرانه تری برای حضور سرمایه گذاران خارجی ممانعت به عمل می آورند. این در حالی است که با تدوین قوانین و مقررات و دستورالعمل های به روزتر، تعیین حدود و اختیارات مالکیتی و بهره برداری می توانند زمینه حضور سرمایه گذاران خارجی را در این عرصه و به ویژه شرکتهای مرتبط که در بازار سرمایه حضور دارند فراهم آورند.
وضعیت نرخ ارز، شفاف نبودن بازار ارزی و نبود بازار مبادلات ارزی منسجم، بزرگترین مانع حضور مستقیم سرمایه گذاری خارجی است که این عوامل باعث شده تا نوسانات نرخ ارز برای سرمایه گذاران خارجی غیر قابل پیش بینی شود. همچنین به دلیل اینکه ابزارهایی نظیر آپشن ارزی و معاملات آتی ارز به صورت منسجم در کشور وجود ندارد، امکان پوشش ریسک نوسانات ارز نیز غیر ممکن است و سرمایه گذاران خارجی در محاسبه و پیش بینی نرخ بازده سرمایه گذاری خود در پروژه ها و حتی بازار سرمایه ناتوان هستند.
موارد دیگری نظیر جابه‌جایی‌های ارزی، تضمین خروج ارز و نحوه پرداخت که طبق قانون سرمایه‌گذاری خارجی فقط برای ارزهای مورد تایید بانک مرکزی قابل قبول است، نیز باعث پس زدن حضور این سرمایه گذاران شده است. از سوی دیگر، تغییرات مکرر در وضع قوانین و مقررات از قبیل پراکندگی نرخ‌های عوارض گمرکی، نرخ گذاری متعدد مواد اولیه شرکت‌ها نظیر نرخ خوراک شرکتهای پتروشیمی، وضع عوارض بر سنگ آهن، ایجاد تعرفه بر صادرات و واردات مواد اولیه و حتی محصولات نهایی و نبود قوانین بلند مدت با قابلیت پیش بینی پذیری موجب سر درگمی سرمایه گذاران شده است
افزون بر این، تعدد در کانون‌های تصمیم‌گیری و دخیل بودن چندین نهاد برای حضور سرمایه گذاران خارجی، سردرگمی‌های موجود در اخذ مجوز فعالیت خارجی در بازار سرمایه و اینکه سرمایه‌گذار خارجی علاوه بر سازمان بورس باید مجوز سازمان سرمایه گذاری خارجی را نیز داشته باشند، از دیگر موانع حضور سرمایه‌گذاران خارجی است؛ در این راستا، تسهیل در اعطای مجوز، بزرگترین گام در جذب و حفظ سرمایه گذار خارجی است.
به این ترتیب، باید هرچه سریع تر بازنگری در قانون سرمایه گذاری خارجی در دستور کار قرار گیرد و قوانینی مانند حل و فصل اختلافاتی که بین سرمایه‌گذار خارجی و ایرانی وجود دارد و اینکه دادگاههای داخلی می‌توانند به آن رسیدگی کنند، مورد بازبینی قرار بگیرند.
بازار سرمایه ایران چه جذابیت‌های برای جذب سرمایه‌گذار خارجی دارد؟
تنوع بالای صنایع موجود در بازار سرمایه که بیشتر صنایع پایه‌ای در اقتصاد کشور هستند و حضور شرکتهای پرپتانسیل حوزه‌های نفت، پتروشیمی، معدنی فلزی، صنایع آی تی و غذایی و… باعث شده تا جذابیت زیادی برای سرمایه گذاران مستقیم خارجی ایجاد شود.
نسبت قیمت به عایدی (P/E) جذاب اکثر صنایع پربازده نسبت به کشورهای در حال توسعه، دسترسی آنلاین و مستقیم به هسته معاملات توسط سرمایه‌گذاران خارجی در هر نقطه‌ای از خارج کشور، ابزارهای مالی متنوع که سال‌های اخیر رو به گسترش نظیر انواع اوراق بادرآمد ثابت، صکوک، راه‌اندازی معاملات آپشن و آتی در بورس اوراق و بورس کالا که امکان پوشش ریسک را فراهم آورده است و در کنار آن وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری متنوع باعث شده تا سرمایه‌گذاران مختلف با توجه به ریسک‌پذیری خود نسبت به سرمایه‌گذاری در این ابزارهای متنوع اقدام نمایند.
حضور شرکتهای خدمات‌دهنده مالی نظیر کارگزاری‌ها، تامین سرمایه‌ها، شرکتهای مشاور سرمایه‌گذاری و سبدگردانی که طیف گسترده‌ای از خبرگان مالی را در اختیار دارند نیز می‌تواند راه‌گشای سرمایه‌گذاران خارجی شود.
البته انتشار اطلاعات صورت‌های مالی شرکتهای بزرگ بورس به زبان انگلیسی و بر مبنای استانداردهای (IFRS) که در حال حاضر درحال عملیاتی شدن است، تسهیل در انجام معاملات به صورت الکترونیکی، وجود ابزارهای مالی متنوع و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف زمینه حضور سرمایه‌گذاران خارجی را به صورت عملیاتی فراهم آورده است و می‌تواند به عنوان مشوق‌های واقعی و عملیاتی در بازار سرمایه برای جذب سرمایه‌گذار خارجی محسوب شود.
چه اقداماتی تاکنون جهت جذب سرمایه گذار خارجی انجام شده است؟
یکی از اولین اقدام‌ها برای نزدیک شدن به استاندارد جهانی و جذب سرمایه‌گذار خارجی، شفاف‌سازی مقررات بازار، تدوین سیاست‌ها در حوزه ناشران و نهادهای مالی بازار سرمایه است که خوشبختانه این کار در حال پیگیری از طرف سازمان بورس است. همچنین الزام شرکتهای با سرمایه بالغ بر ۱۰۰۰ میلیارد ریال به ارائه صورت‌های مالی طبق استاندارد بین المللی گزارشگری مالی(IFRS)، ایجاد پایگاه داده‌های تحقیقاتی که شامل اطلاعات مالی و معاملاتی تاریخی کلیه ناشران و کالاهای پذیرفته شده در بورس‌های کشور که توسط مرکز مالی ایران طراحی شده است، تسهیل در فرایند پذیرش مشتریان خارجی توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و نیز فعالیت های بازاریابی که توسط برخی از نهادهای مالی بخصوص کارگزاران انجام می‌شود از جمله اقداماتی است که جهت جذب سرمایه گذار خارجی به کار گرفته شده است.
آیا زمینه و ساختار مناسب در حال حاضر برای ورود سرمایه گذار خارجی به بازار سرمایه وجود دارد پیشنهاد و راه حل شما در این مورد چیست؟
زیرساخت‌های فنی، اطلاعاتی و نرم افزارهای معاملاتی موجود در بازارسرمایه رو به توسعه است و اشکالات فنی که در برخی از موارد شاهد آن هستیم نیز برطرف می‌شوند. دستورالعمل‌های معاملاتی مانند تغییر در دامنه‌نوسان، کاهش ریسک مربوط به توقف طولانی مدت نماد شرکت‌ها، پذیرش شرکتهای خارجی در بازار سرمایه، پذیرش شرکتهای داخلی در بازارهای بورس بین المللی، ایجاد بازار مبادلات ارزی شفاف، گسترش رینگ صادراتی بورس کالا با متنوع سازی کالاهای پذیرفته شده و دعوت از سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در این بورس‌ها از جمله مواردی است که می‌تواند زمینه حضور مستقیم سرمایه گذاران خارجی را فراهم کند.
کاهش هزینه‌های مربوط به سرمایه‌گذاری و افزایش کارایی نهادهای مالی، توسعه نرم‌افزارهای معاملات آنلاین به ویژه خدمات آنلاین و غیرحضوری کارگزاران به مشتریان خارج از کشور، استفاده از تجربه کشورهای مشابه، تعامل سازنده و عملیاتی با نهادهای قانون‌گذار و هیئت وزیران، امکان تغییر در روزهای کاری و هماهنگ شدن با بازارهای بین‌المللی، شفاف‌سازی اوراق با درآمد ثابت و بازاریابی آنها در بازارهای بین‌المللی، انتشار اوراق مشارکت ارزی و نیز انتشار اوراقی با نرخ های شناور، ارائه مشوق‌های مالیاتی، ارائه سوبسیدهای تامین اجتماعی به شرکت‌هایی که دارای سهامدار خارجی هستند، معافیت‌های عوارض گمرکی، امکان انتقال اصل سرمایه و سود حاصله از آن به صورت نامحدود در هر زمان که سرمایه‌گذار تمایل داشته باشد از دیگر عواملی است که می‌تواند به حضور سرمایه گذار خارجی در بازار سرمایه کشور کمک کند.
دیدگاهتان را بنویسید