سکته ناقص

به گزارش پایگاه خبری با اقتصاد به نقل از هفته نامه سهامدار گروه تحلیل | اگر شاخص کل را همانند نمایه یا مانیتور نوار مغزی بیمار حاضر در اتاق مراقبت‌های ویژه تشبیه کنیم، شاخص کل در هفته جاری دچار یک سکته ناقص شد، اما بعد از ساعتی، مجددا به صورت کم جان به روند طبیعی خود‌ بازگشت.

دو نیمه هفتگی

بازار سرمایه کشور در هفته‌ای که گذشت در برابر وقوع رویدادهای سیاسی و اجتماعی جاری، یعنی کنش‌های خیابانی منتقدان به وضعیت معیشتی و حذف نسبت‌ها؛ دو نیمه متفاوت را از خود نشان داد.

اگر به درست یا نادرست شاخص کل را نمود وضعیت عمومی ‌بازار بدانیم، شاخص کل که در ابتدا‌ تا سطح مرز  ۹۷۲۱۱ واحد  پیش رفته بود، به یکباره طی دو روز متوالی روند به شدت نزولی پیدا کرد و به ۹۵۹۲۹ واحد  رسید.  روند نزولی شاخص، طبیعی بوده و در واکنش به اخبار سیاسی و اقتصادی کشور شکل گرفته است. اما از آنجا‌ که عوامل متعدد مثبت و برون‌زا نظیر رشد قیمت بازارهای کالایی و چشم‌انداز مثبت سهم‌های بنیادی در برابر دیدگان فعالان بازار سرمایه قرار داشت، بازار از اواسط هفته روند برگشتی خود را آغاز کرد؛ روندی که با «زیرگیری شاخص» از سوی حقوقی‌ها تا پایان هفته ادامه یافت‌ اما به صورت کم جان و بی‌رمق. مثلا شاخص روز سه‌شنبه فقط ۳۳ واحد رشد مثبت داشت.

در هفته‌ای که شاخص آینده بازار، یعنی پیش‌بینی سهم(EPS‌) غایب بود، بازیگران اصلی و فرعی بازار چشم‌اندازی از آینده کوتاه‌مدت بازار نداشتند. به این ترتیب، همزمان با وقوع رخدادهای سیاسی، شاخص کل یک دامنه سینوسی به نمایش گذاشت. یک منحنی اس(s) فرم که نمایانگر هفته‌ای متفاوت بود.

بازار آینده‌نگر یا آینده‌ نگران

روند فرود و فراز شاخص در هفته گذشته بار دیگر نشانگر حساسیت سهامداران نسبت به آینده دارایی‌های مالی‌شان بود. با وجود اینکه شاخص کاربردی چشم‌انداز بازار یعنی ای‌پی‌اس به صورت رسمی‌ در گردونه اطلاع‌رسانی مالی حذف شد، اما همچنان سرمایه‌گذاران بورس تهران به آینده بازار امتیاز دادند. «خرید و فروش آینده بازار» به واسطه دل‌نگرانی‌ها در معاملات سکه آتی نیز نمایان بود، به طوری که قیمت سکه آتی که از رشد فزاینده‌ای به واسطه ورود پارامترهای روانی برخوردار شد.

تاثیرپذیری بازار سهام از وقایع سیاسی امری کاملا طبیعی و منطقی است. طبیعی است از آن جهت که نمی‌توان انتظار داشت بازار نسبت به وقایع هفته گذشته بی‌تفاوت باشد. احساسی است از آن جهت که گاه برخی از فروش‌ها و خروج از سهم‌ها، بیش از سطح واقعی و منطقی است و بیشتر شبیه به فراواکنش است.

البته رفتار نزولی شاخص در سایر بازارهای سرمایه‌پذیر طی هفته جاری قابل ردیابی است. نرخ ارز و قیمت سکه به عنوان دیگر سنجه‌های وضعیت اقتصادی، روند صعودی داشت. همان‌طور که به گفته بنگاه‌داران به یکباره روند مراجعه خریداران و فروشندگان مسکن در بنگاه‌های شهر تهران، بعد از یک رشد قیمتی، به ناگاه به طور معناداری کاهش یافت.

تجارب متعدد نشان می‌دهد بورس تهران تحت تاثیر رخدادهای سیاسی دچار افت و خیزهای کوتاه مدت و بلند‌مدت می‌شود. ‌بعد از مدتی هم به روند ترمیمی ‌خود‌ ادامه می‌دهد. در این میان، برندگان بازار کسانی هستند که تحت امواج ریسک‌های سیاسی به ویژه حوادت کوتاه‌مدت حرکت نمی‌کنند و حرکت توده‌وار ندارند. این گروه از سرمایه‌گذاران، به واسطه کوله‌باری از تجربه، بصیرت و بینش عمیق از رویدادهای سیاسی و اقتصادی دارند و به آسانی در تله خطای پیش‌بینی نمی‌افتند.

فرضیه واکسینگی

بورس تهران از سالیان دور به ویژه در طول دوران طولانی تشدید تحریم‌ها تحت تاثیر رویدادهای سیاسی بوده است، اما یک تئوری ژورنالیستی وجود دارد و آن اینکه بورس تهران خودش را در برابر رویدادها واکسینه می‌کند، اینکه با چه سازوکاری این اتفاق رخ می‌دهد، موضوع جداگانه‌ای است که ردپای آن را می‌توان در فراخوان دستوری حقوقی‌ها، حجم مبنا، سطح دامنه نوسان، مدیریت عرضه‌های اولیه، افزایش نرخ ارز، کاهش نرخ سود بانکی و درنهایت مدل و روش ایرانیزه‌ای آن را جستجو کرد.

برخی از مطالعات نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران بورس تهران در برابر حوادث ناگهانی واکنش‌های بیش از اندازه نشان می‌دهند. ‌واکنش سرمایه‌گذاران به صورت شکل‌گیری قیمت‌های خیلی پایین اوراق بهادار در واکنش به اخبار نامطلوب و قیمت‌های خیلی بالا، در واکنش به اخبار مطلوب نمود پیدا می‌کند، اما بعد از مدتی به محض دریافت اطلاعات جدید از حوزه تصمیم‌گیری، بازار به روند قبلی باز می‌گردد. با دریافت داده‌های خبری جدید، بازار به سمت اصلاح قیمت‌ها حرکت می‌کند و قیمت اوراق بهادار ارزش پایه‌ای را منعکس می‌کند.  در این رویکرد هم حرکت‌های اصلاحی و معکوس در قیمت اوراق بهادار می‌تواند ناشی از واکنش بیش از حد اولیه سرمایه‌گذاران نسبت به اطلاعات جدید ناگهانی است.

اینکه واکنش سرمایه‌گذاران بورس تهران در شرایط کم اطمینانی تا چه اندازه منطقی یا احساسی است، سوالی چالش برانگیز است، چون به طور عمومی ‌این رفتار در تمامی ‌بازارهای مالی مشاهده می‌شود.

روایت پژوهشگران

تاکنون بارها رفتار سرمایه‌گذاران بورس تهران مورد مطالعه قرار گرفته است، به عنوان نمونه‌ در سال ۱۳۸۴ که زمان آغاز فعالیت دولت اول محمود احمدی‌نژاد بود، مساله سبک‌های غالب رفتاری سرمایه‌گذاران در بازار سهام تهران از سوی پژوهشگر «خوراسگانی» مورد پژوهش قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که تصـمیم‌های سـرمایه‌گـذاری تنهـا تحـت تـاثیر شاخص‌های اقتصادی و عقلانیت قرار ندارد، بلکه مقوله‌هایی چون افـق سـرمایه‌گـذاری، میزان تحمل مخاطره و…  تاثیر بسزایی در رفتار سـرمایه‌گـذاران و تصـمیم‌های آنهـاست. چهار سال گذشت، در هنگامه دولت دوم محمود احمدی‌نژاد و وقایع انتخابات سال ۱۳۸۸ تحقیق دیگری از سوی دو پژوهشگر به نام «یوسـفی و شـهرآبادی» تحت عنوان «بررسـی و آزمـون رفتـار تـوده‌وار سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار» با استفاده از مدل هوانگ و سالمون انجام شد. آنها دریافتند: «تصـمیم‌های سرمایه‌گذاران، مبتنی بر تصمیم‌های افرادی است که اطلاعات بیشـتری دربـاره تحـولات بـازار دارند.»

از سال ۱۳۸۸ و بعد از وقوع رخدادهای آن سال، مساله بررسی روی رفتار بازار و تاثیرپذیری از رخدادهای سیاسی به عنوان یک سوژه غالب در عنوان پایان‌نامه‌های دانشجویی یا مستقل، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت.

دو سال بعد، یعنی در سال ۱۳۹۰، دو پژوهشگر دیگر به عنوان «بدری و اصیل‌زاده»،  فرضیه[رفتار] فرا واکنشی سرمایه‌گذاران با استفاده از دامنه نوسان را بررسی کردند. نتایج تحقیق آن هم جالب و خواندنی است: «در کوتاه‌مدت، [رفتار] فراواکنشی میان سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران دیده می‌شود.‌ افزون بر این با کاهش دامنه نوسان قیمت سهام، شدت واکنش بیش از اندازه نیز کاهش می‌یابد.» در این میان «بررسی عوامل موثر بر تصـمیم‌گیری سـهامداران در بـورس اوراق بهـادار ایران» عنـوان پژوهش دیگری است که از سوی پژوهشگر‌ «خادمی‌گراشی» انجام شده است. عوامل بررسی شده در این پژوهش شامل چهـار محور عوامل اقتصادی، سیاسی، روانی و داخلی است.  از بررسی مطالعات انجام شده می‌تـوان نتیجـه گرفت، تصمیم‌گیری سهامداران از مدل از پیش تعیین نشده و جهان‌شمولی پیروی نمی‌کنـد.

سه محقق دیگر در حوزه مالی رابطه دیگری را میان واکنش‌ها و پیش‌بینی‌ها مورد بررسی قرار دادند، سعدی، قلی‌پور و قلی‌پور در سال ۱۳۸۹ در پژوهشی درمورد خطای پس‌بینی، به این رهیافت رسیدند: «گاهی افراد تمایل دارند، باور کنند می‌توانند پیامد واقعی را به درستی پیش‌بینی کنند؛ بنابراین در پس‌بینی در مقایسه با پیش‌بینی، باید برای اطلاعات منطبق بر پیامد، وزن بیشتری قائل شد.»

رابطه بازده با رویدادها

در میان شمار زیادی از تحقیقات انجام شده، مساله رابطه بازده و وقوع رویدادهای سیاسی موضوع جذابی است که از سوی چهار پژوهشگر با نام‌های «سعید سعیدا اردکانی، طاهره‌السادات توسطی، نگار میرزاد، آیناز بهلکه» تحت عنوان بررسی واکنش سرمایه‌گذاران نسبت به رویدادهای ناگهانی در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است.

یافتـه‌های این محققان نشـان می‌دهـد: «بـا وقـوع رویدادهای ناگهـانی، نوسان‌های بازده افزایش می‌یابد.» یا اینکه درباره اخبار مطلوب واکنش سرمایه‌گذاران، منطبق بر پیش‌بینی فرضیه اطلاعات مبهم است؛ بـه این معنـا کـه بـازده‌های غیرعادی سهام بعد از ورود اطلاعات مطلوب مثبت است، ولی درباره اخبـار نـامطلوب این فرضیه صدق نمی‌کند. رفتار بعد از اخبار خوب پیرو فرضیه اطلاعات مـبهم اسـت، اما بعد از انتشار اخبار بد از این فرضیه پیروی نمی‌کند.‌ همچنین برای هر دو حالـت، رویداد مطلـوب و نامطلوب، تعدیل قیمت سهام رو به پایین بوده است.» درخصوص این پژوهش یک سوال در برابر خواننده نشریه سهامدار وجود دارد، اینکه آیا نتایج این تحقیق در تمام بازه‌های زمانی قابل تعمیم است؟ برای آنکه به این سوال پاسخ دهیم، باید اشاره کرد که محققان حاضر نمونه‌ای از رفتار سرمایه‌گذاران را در بازده روزانه از سال‌های ۱۳۸۶ تا۱۳۹۱ بر اساس فرضیه اطلاعات مبهم بررسی کرده‌اند که به یافته تحقیق رسیده‌اند.

جدول شماره یک مندرج در گزارش نشان می‌دهد‌ که مطابق با رویداد مطلوب و نامطلوب بازدهی بازار چقدر دستخوش تغییر شده است. 

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که سهامداران و سرمایه‌گذاران نسبت به دریافت اخبار و تحلیل رویدادها از خود واکنش نشان می‌دهند و روند به محض دریافت اطلاعات شکل دیگری به خود می‌گیرد.

حال این سوال مطرح می‌شود که آیا رفتار بازار سهام و انتخاب سرمایه‌گذاران در هفته آینده تغییر خواهد کرد؟ ظاهرا به نظر می‌رسد که عوامل مخاطره‌آمیز به تدریج از بازار خارج شده و اخبار مطلوب اقتصادی در اواخر هفته گذشته منتشر شده است.

دولت و مجلس در تصمیم خود مبنی بر افزایش قیمت‌ها که متاثر از رشد قیمت حامل‌های انرژی، اعمال نرخ‌های جدید مالیاتی، افزایش قیمت خدمات دولتی، حذف یارانه‌ها و سایر موارد در لایحه بودجه سال آتی است، تجدید‌نظر کرد‌ه‌اند‌.  به نظر می‌رسد دولت برای سال آینده خواسته یا ناخواسته همچنان به مهم‌ترین دستاوردش یعنی کنترل نرخ تورم حتی به بهای افزایش کسری بودجه یا کاهش سقف بودجه پایبند خواهد بود. اما آیا بازار سرمایه اقناع شده است؟ این سوالی است که پاسخ آن تابع رفتار عمومی ‌بازار سرمایه است.  به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران طی هفته جاری تابع عوامل متعددی است. شماری از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران مطابق با رفتار حقوقی‌ها عمل کرده و به اصطلاح بازار، پشت دست آنها می‌نشینند و تصمیم‌گیری می‌کنند.

شماری از سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر روند جاری را همانند ناملایمات دریا می‌بینند و همچنان سهامدار شرکت‌ها باقی خواهند ماند، شماری از سرمایه‌گذاران هم از بعد فردی با توجه به حافظه تاریخی و ذهنیتی که نسبت به گذشته دارند، در صورت تشدید ناآرامی‌ها از بازار خارج می‌شوند. شماری هم براساس متغیرهای مثبت حاکم بر بازار اقدام به جمع‌آوری سهم‌ها می‌کنند. مطابق با نگرش غالب‌ این افراد، فرصت‌های بازار بیش از تهدیدات آن است.

چشم انداز بازار در هفته جاری

فردین آقا بزرگی

کارشناس بازار سرمایه

همچنان ظرفیت رشد قیمت‌ها وجود دارد، امکان اصلاح قیمت‌ها در افق کوتاه‌مدت مثلا در یک بازه ۲۰ روزه هست. در کل، پیش‌بینی می‌شود که بورس تهران هفته سبزپوشی داشته باشد.

حسین زارعی

مدیر سبدگردانی  کاریزما

 چشم‌انداز بازار سرمایه هفته جاری نامشخص است و نمی‌توان پیش‌بینی خاصی نسبت به وضعیت بازار در کوتاه‌مدت ارائه کرد. با توجه به متغیرهای جهانی و داخلی، بسیاری از صنایع ایران به بازار جهانی متصل هستند، چشم‌انداز شش ماهه‌ بازار مثبت است.

احسان مرادی

رئیس هیات مدیره بیمه تجارت نو

با توجه به‌ ریزش‌های اخیر، در حال حاضر  چشم‌انداز بازار دچار نقصان شده است‌. کسانی که در قیمت‌های پایین در این هفته خرید کرده‌اند با سود اندک خارج می‌شوند. بازارهای موازی هم در جذب سرمایه رشد کرده‌اند، بنابرین شرایط کنونی همچنان تداوم دارد و این به نوعی یک روند خنثی است. به صورت عام ما احتمالا با روند یک روز مثبت و یک روز منفی مواجه می‌شویم.