سهامداران شرکت‌های پالایشی در میان کم‌کاری شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به عنوان سازمان مباشر دولتی درخصوص اعلام قیمت قطعی و به موقع نرخ‌های خرید نفت خام و فروش فرآورده‌های اصلی، اخطار قانونی یا کارت زرد سازمان بورس به شرکت‌های پالایشی درخصوص علت عدم انتشار به موقع صورت‌های مالی به واسطه ابلاغ نرخ‌های مواد اولیه و در‌نهایت سردرگمی شرکت‌های پتروشیمی به عنوان ناشران مقصر شناخته شده سردرگم هستند. مثلثی که هریک دارای مبانی نظری و قانونی هستند، اما در کل منافع بازار را تامین نمی‌کند.
به گزارش نشریه «سهامدار» یکی از دغدغه‌های اصلی شرکت‌های پالایشی، عدم اعلام به موقع نرخ‌های خرید نفت خام و فروش فرآورده‌های اصلی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش است. باوجود الزام دستورالعمل منتشر شده شهریور‌ماه ۹۵ وزارت نفت مبنی بر اعلام ۴۵ روزه این نرخ‌ها به شرکت‌های پالایشی، این زمان‌بندی رعایت نشده و مشکلاتی را در اعلام به موقع صورت‌های مالی میان دوره‌ای شرکت‌های پالاشی به وجود آورده است و موجب دادن اخطاریه از سوی سازمان بورس به این شرکت‌ها شده است.
این در حالی است که شرکت‌های پالایشی حداکثر ۶۰ روز پس از پایان دوره مالی مهلت دارند تا صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای خود را اعلام کنند و در صورت عدم اعلام به موقع، سازمان بورس می‌تواند نماد این شرکت‌ها را به مدت حداقل سه ماه به حالت تعلیق درآورد که این امر احتمالا باب میل سهامداران نخواهد بود.
به دلیل اهمیت موضوع، این گزارش تحقیقی در ابتدا به ارائه مستنداتی از اطلاعیه‌های کدال مربوط به شرکت پالایش نفت اصفهان (شپنا)، شرکت پالایش نفت تهران (شتران) مبنی بر عدم اعلام به موقع این نرخ‌ها از سوی شرکت پالایش و پخش می‌پردازد و در ادامه نحوه قیمت‌گذاری نفت خام و فرآورده‌های نفتی و میزان تغییر نرخ این محصولات در سال جاری شرح داده می‌شود.
وضعیت معاملات
شرکت پالایش نفت تهران(شتران) از اوایل مرداد سال جاری از قیمت ۲۵۰ تومان تا ۴۱۵ تومان رشد کرده است و ۶۶ درصد بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است. مهم‌ترین عامل این رشد را می‌توان نوسانات نرخ ارز(به ویژه ارز مبادله‌ای) و نرخ جهانی نفت خام در نظر گرفت. از اوایل مرداد سال جاری شرکت پالایش نفت اصفهان (شپنا) نیز روند صعودی را در پیش گرفته و از قیمت ۲۸۹ تومان به قیمت ۴۶۵ تومان رسیده که بازدهی ۶۰ درصدی را رقم زده است.
شفاف‌سازی‌های کدال شتران و شپنا
پیرو دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس، شرکت بورس طی نامه‌ای افشای به موقع اطلاعات و صورت‌های مالی میان دوره‌ای شش ماهه شرکت‌های پالایش نفت اصفهان «شپنا» و پالایش نفت تهران «شتران» و شرکت پالایش نفت شیراز «شراز» را ابلاغ کرده است. شرکت‌های مزبور مشابه دوره‌های گذشته، علت عدم انتشار به موقع صورت‌های مالی خود را عدم ابلاغ نرخ‌های مواد اولیه و محصولات توسط شرکت پخش اعلام کرده‌اند. این در حالی است که مدیرعامل شرکت پخش در دوره‌های گذشته این موضوع را رد و اعلام کرده بود که شرکت‌های پالایشی عدم ابلاغ نرخ‌ها را بهانه‌ای برای عدم انتشار صورت مالی خود قرار داده‌اند.
شرکت نفت تهران، صورت مالی شش ماهه خود را در موعد مقرر(تا ۶۰ روز پس از پایان دوره) منتشر نکرده است. به همین دلیل در نامه‌ای که توسط سازمان بورس به شرکت ابلاغ شده است، مطابق ماده ۳۸ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس تهران، اخطاریه مزبور به سرمایه‌گذاران ابلاغ شده است. مطابق با این ماده که تصویر آن در ادامه پیوست شده است، سازمان بورس در صورت عدم ایفای تعهدات ناشر می‌تواند تا سه ماه عضویت شرکت را در بورس تعلیق کند. این اقدام به طور قطع موجب نارضایتی سهامداران شرکت می‌شود. از این‌رو سازمان بورس طی اخطاریه زیر، به استفاده کنندگان توصیه کرده تا این تهدید را در نظر داشته باشند.
درخواست سازمان از شرکت پالایش نفت (شتران) برای ارائه اطلاعات
ماده مزبور در شفاف‌سازی در دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران
عدم انتشار به موقع گزارش شش ماهه پالایش نفت تهران
واکنش یک ناشر
شرکت پالایش نفت تهران نیز در پاسخ نامه سازمان اعلام کرده که دلیل عدم انتشار صورت مالی شش ماهه، عدم ابلاغ به موقع نرخ‌های مواد اولیه و محصولات توسط شرکت پخش و پالایش نفت و کم‌کاری دولت بوده است. همچنین گفته شده که این نرخ‌ها ابلاغ شده و درحال حاضر گزارش مربوطه در حال حسابرسی است. سیدحمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران نیز اعتقاد دارد با توجه به اینکه تامین‌کننده خوراک و خریدار محصول، دولت است، پالایشگاه‌ها باید قرارداد پالایشی ببندند، از شرکت نفت کارمزد بگیرند و درگیر مباحث خرید، فروش و قیمت‌گذاری نشوند.
پاسخ شرکت پالایش نفت تهران به نامه سازمان
فرمول قیمت‌گذاری نفت خام و فرآورده‌ها
نحوه محاسبه قیمت نفت خام و میعانات گازی تحویلی به پالایشگاه‌ها و قیمت پنج فرآورده نفتی اصلی و سوخت هوایی تا پایان امسال در حالی اعلام شده که به گمان کارشناسان بازار سرمایه این مصوبه می‌تواند راه نجاتی برای پالایشی‌های بورس باشد. نحوه محاسبه قیمت هر بشکه نفت خام و میعانات گازی تحویلی به پالایشگاه‌های کشور و قیمت پنج فرآورده نفتی اصلی و سوخت هوایی برای ابتدا تا پایان سال ۱۳۹۵ از سوی زنگنه، وزیر نفت به معاون برنامه‌ریزی این وزارتخانه ابلاغ شد. با توجه به این ابلاغیه، نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌ها بر اساس کیفیت (API) نفت خام اندازه‌گیری می‌شود که می‌تواند در صورت اجرا با توجه به اینکه برخی پالایشگاه‌ها، نفت خام سنگین را پالایش می‌کنند، قیمت تمام شده پایین‌تری را برای آنها رقم زند. پذیرفتن مجله پلتس به عنوان مرجع قیمت‌ها از مدت‌ها قبل مد نظر پالایشگاهی‌های بورسی بوده، به طوری که طی دو سال گذشته به طور متوسط هفت تا هشت دلار قیمت بنزین و گازوئیل خریداری شده از پالایشگاه‌ها کمتر از مجله پلتس بوده است. به عقیده کارشناسان، در برخی موارد قیمت بنزین با تفاوت کمی از نفت خام برداشت شده و این در حالی است که باید حدود ۲۵-۲۲ دلار تفاوت میان این دو رقم وجود داشته باشد.
به این ترتیب با مبنای عمل قرار گرفتن قیمت بنزین وارداتی در محاسبات، رضایت پالایشگاه‌ها نیز تامین شده است. هرچند تا نمایان شدن اثر کیفی‌سازی‌ها بر گزارش‌های مالی شرکت‌های پالایشی باید صبر کرد. از جمله مواردی که در این ابلاغیه به آن اشاره شده اینکه قیمت گازوئیل بر اساس گوگرد موجود در آن محاسبه شده است که با لحاظ کردن اعداد و ارقام، تفاوت کیفی‌‌سازی مزبور را به دست آورد. در عین حال قیمت نفت کوره معادل صادراتی لحاظ شده است. همواره نبود نقدینگی یکی از مشکلات اصلی پالایشگاهی‌ها عنوان می‌شود که با محدود کردن مهلت ۴۵ روزه برای اعلام قیمت‌ها در این ابلاغیه مهم، وضعیت حساب و کتاب پالایشگاه‌ها با وزارت نفت تعیین تکلیف می‌شود..
نرخ‌ها در عملکرد حسابرسی نشده
جهت دستیابی به درک بهتر وضعیت، گزارش حسابرسی نشده شش ماه شرکت نفت تهران را در مورد نرخ ماده اولیه و محصولات به شرح جدول ذیل مورد بررسی قرار می‌دهیم. مجموع فروش شرکت نفت تهران در شش ماه سال جاری، ۷۲ هزار میلیارد ریال بوده است، در حالی که در دوره مشابه سال قبل، شش ماه ابتدای ۹۵، فروش شرکت ۴۷ هزار میلیارد ریال بوده است که نشان می‌دهد درآمد شرکت ۵۳ درصد رشد داشته است. همچنین از جدول زیر مشخص است که محصول «نفت گاز نهایی» با سهم ۴۲ درصدی بیشترین نقش را در سبد فروش این شرکت ایفا می‌کند. محصول دوم «بنزین موتور» است که ۱۸ درصد از فروش شرکت را تشکیل می‌دهد.
جدول فروش پالایش نفت تهران در گزارش حسابرسی نشده ۶ ماه
نرخ‌های فروش در عملکرد شش ماه پالایش نفت تهران در گزارش حسابرسی نشده
نرخ‌های خرید نفت خام در عملکرد شش ماه پالایش نفت تهران در گزارش حسابرسی نشده
محاسبات بالا نشان می‌دهد که نرخ نفت خام خریداری شده به میزان ۱۳ درصد نسبت به سال ۹۵ رشد داشته است، در حالی که محصولات اصلی شرکت ۱۱ درصد افزایش نرخ داشته‌اند. این تفاوت منجر خواهد شد که شرکت‌های پالایشی متضرر شوند. شرکت پخش و پالایش باید نسبت به این مغایرت توضیحات لازم را ارائه دهد.
اظهارات مسئول
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی قبلا نیز در این مورد با شرکت‌های پالایشی به اختلاف برخورده بود. وی مدعی بوده که به طور معمول در دوره زمانی ۳۷ و ۳۸ روزه، معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت، نرخ فروش نفت و فرآورده‌ها را اعلام و ما آن را به پالایشگاه‌ها ابلاغ می‌کنیم.
عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش:« قیمت‌ها را معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت تعیین کرده و ما بی‌درنگ اعلام می‌کنیم؛ معاونت برنامه‌ریزی نیز به طور معمول در فاصله زمانی یک یا دو ماهه، قیمت‌ها را تعیین می‌کند.»
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به عنوان سازمان مباشر دولتی، درباره عدم انتشار گزارش ۹ ماهه شرکت‌های پالایشی و مقصر دانستن شرکت ملی پالایش و پخش می‌گوید: «مدت سه ماهه‌ای که شرکت‌های پالایشی اعلام کرده‌اند، درست نیست.
همیشه با یک فاصله زمانی مشخص، نرخ نفت خام و فرآورده‌ها اعلام می‌شود، زیرا باید متوسط قیمت ماه گذشته را تعیین کنند. به عنوان نمونه، برای بهمن‌ماه باید وضعیت خریدها مشخص شود، سپس تا ۱۰ اسفند قیمت‌ها را به ما اعلام و ما نیز آن را ابلاغ می‌کنیم.»
در انتظار صورت‌حساب‌ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد که مطابق قوانین موجود، پالایش و پخش در مورد قیمت نفت خام خوراک تا پانزدهم ماه بعد و قیمت نهایی میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی ۴۵ روز پس از پایان هر ماه موظف است به معاونت برنامه‌ریزی ارسال کند و این ارقام قطعی است.
با وجود اینکه اطلاعات روزانه در دسترس شرکت پالایش و پخش است؛ اما به گفته مسئولان مالی شرکت‌های پالایشی بعد از گذشت دو ماه از پاییز، هنوز صورت‌حساب شش ماهه پالایشگاه‌ها منتشر نشده و در نتیجه این شرکت‌ها قادر به ارائه صورت مالی شش ماهه سال ۹۶ نبوده‌اند. به گفته آنها هر ساله صورت‌حساب‌ها با تاخیر چند ماهه، تهیه و ارسال می‌شود.
علاوه بر شرکت پالایش نفت اصفهان (شپنا) و پالایش نفت تهران (شتران)، مدیر مالی شرکت پالایش نفت شیراز (شراز) نیز اعلام کرده بود که با وجود گذشت ۵۰ روز از پایان نیمه اول سال ۹۶ هنوز هیچ‌گونه خبر جدیدی از نرخ‌های محصولات صنعت پالایشگاه از جانب شرکت ملی پالایش و پخش اعلام نشده و همچنان منتظر بودند تا پالایش و پخش نرخ‌های مورد نظر خود را اعلام کند و گزارش عملکرد دوره شش ماهه ابتدایی سال ۹۶ را به بازار منتشر کنند.
دیدگاهتان را بنویسید