امروزه یکی از بحث‌هایی که در بازارهای مالی در سطح جهانی مطرح است استفاده از تکنولوژی «بلاک‌چین» است. بانک‌ها، موسسات مالی و بسیاری دیگر از موسساتی که با فعالیت‌های مالی مرتبط هستند، بیش از آنچه که پیش‌بینی می‌شد، برای فعالیت‌های خود تکنولوژی بلاک‌چین را به کار برده‌اند. طبق گزارشی که «Markets and Markets» در مورد رشد تکنولوژی بلاک‌چین در بازارهای مالی ارائه داده است پیش‌بینی شده است که میزان سرمایه‌گذاری در این نوع از تکنولوژی از ۲۴۱ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ به ۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید که چیزی در حدود ۷۹ درصد رشد در سرمایه‌گذاری در این حوزه است. این گزارش عوامل مختلفی را در مورد دلیل رشد سرمایه‌گذاری در بلاک‌چین ذکر می‌کند که دامنه‌ای وسیع را شامل میشود از جمله: تقاضا برای تکنولوژی بلاک‌چین، کاهش هزینه‌های مالکیت، افزایش ارزهای رمزگذاری شده و میزان سرمایه‌گذاری در آنها و نیز تولید سکه‌های مجازی برای اولین بار، افزایش تقاضا برای فرآیندهای تجاری ساده‌سازی‌شده، ایجاد شفافیت و ثبات، انجام سریع‌تر معاملات و در نهایت افزایش به‌کارگیری بلاک‌چین به مثابه یک نوع خدمت. اگر بخواهیم به صورت ساده بگوییم این است که اکنون فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاری در صنعت بلاک‌چین بسیار گسترده شده است و این تازه شروع آن است. شرکت‌های بیشتری روز به روز مسیر خود را به این صنعت باز می‌کنند و خود را برای سرمایه‌گذارانی عرضه می‌کنند که به این حوزه علاقه بسیار دارند.
گسترش بلاک‌چین در بازارهای بزرگ مالی دنیا
بسیاری از بازارهای بزرگ بورس دنیا در سراسر جهان از قبیل «بورس نیویورک» و «دویچه بورس» پیش از این تمایل و نیز قصد و نیت خود را برای ارزیابی امتیازهای به‌کارگیری تکنولوژی بلاک‌چین در بازارهای خود نشان داده‌اند. همچنین «آژانس خدمات مالی ژاپن» به «گروه بازارهای بورس ژاپن» اجازه داده است که در «بازار بورس توکیو» از تکنولوژی بلاک‌چین به عنوان زیرساخت بنیادی آن استفاده شود. در سال ۲۰۱۵ «نزدک» از «تکنولوژی لینگ بلاک‌چین» خود رونمایی کرد که به صورت موفقیت‌آمیزی معاملات اوراق بهادار به صورت خصوصی را با تکنولوژی بلاک‌چین انجام داده است. از طرف دیگر «بازار بورس هندوستان» با عنوان «سبی» گام‌های اولیه خود را برای فهم چگونگی استفاده از بلاک‌چین در سطح جهانی برداشته است. همچنین «بورس مسکو» نیز به دنبال ایجاد یک سیستم رأی‌دهی برای سهامداران بر اساس بلاک‌چین است. «بازار بورس لندن» نیز به دنبال اتخاذ تکنولوژی بلاک‌چین به صورت بااهمیتی است. در شیلی نیز «بازار بورس سانتیاگو» در حال همکاری با یک شرکت تکنولوژی بین‌المللی است تا بتواند بازار بورسی مبتنی بر تکنولوژی بلاک‌چین را گسترش دهد و هدف آنها این است که اولین بازار اوراق بهادار مبتنی بر بلاک‌چین را راه‌اندازی کنند.
بورس نزدک در آمریکا با همکاری بسیاری از موسسات مالی دنیا در حال انجام سرمایه‌گذاری‌ها برای توسعه تکنولوژی بلاک‌چین در سراسر دنیاست. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۷ بورس نزدک با بانک بزرگ سوئد به نام «سِب» برای توسعه یک پلتفرم معاملات نقدی متقابل بر اساس تکنولوژی بلاک‌چین همکاری و سرمایه‌گذاری مالی وسیعی انجام داده است. همچنین در ابتدای سال ۲۰۱۷ بورس نزدک یک دوره آزمایشی برای راه‌اندازی سیستم رای‌دهی در بازار بورس استونی را به نام «بازار بورس تالین» (که به نزدک‌تالین نیز معروف است) به اتمام رساند.
بورس نزدک در گزارشی اعلام کرده است: «پتانسیل قادر ساختن بازارهای بورس برای کاهش بااهمیت هزینه‌ها و نیز پیچیدگی معاملات و نیز افزایش سرعت معاملات به صورت امن، بزرگترین ویژگی به‌کارگیری تکنولوژی بلاک‌چین است. مسیر این به‌کارگیری نیاز به حل مسائلی از قبیل مقیاس‌پذیری، استانداردهای مشترک، قوانین و مقررات و فرآیند قانون‌گذاری است».
هدیه «بلاک‌چین» به بازارهای مالی
به صورت ساده، تکنولوژی بلاک‌چین، روشی برای ثبت و تایید معاملات است که جایگزین سیستم متمرکز معامله‌گری شده است. هر کدام از مشارکت‌کنندگان فرآیند ثبت معاملات را به صورت همتا به همتا انجام می‌دهند. این بدان معنی است که یک سیستم مرکزی ثبت معاملات وجود ندارد و در عوض هر مشارکت‌کننده تمامی معاملاتی را که تاکنون ثبت شده است، در اختیار دارد. این همان روشی است که بیت‌کوین عمل می‌کند بدون اینکه یک بدنه مرکزی فرآیند ثبت و تایید معاملات را انجام دهد.
بلاک‌چین در واقع پاسخی به شبکه معاملات اوراق بهادار، ایجاد اعتماد و شفافیت در سیستم‌های پاره پاره بازار است. تمامی فعالان در بازارهای سهام از قبیل معامله‌گران، کارگزاری‌ها، تنظیم‌کنندگان و بازارهای بورس برای انجام معاملات باید از یک فرآیند طاقت‌فرسا و سنگین و نیز زمان‌بر عبور کنند. برای انجام معامله حداقل سه روز نیاز است که عمدتا به خاطر عبور از میانجی‌ها و نیز شفافیت و پاک بودن معاملات انجام شده و نیز فرآیندهای مقرراتی است. بلاک‌چین در واقع از خلال دو عمل مهم «خودکارسازی» و «تمرکززدایی» معاملات، بازارهای مالی را بسیار بهینه می‌کند. همچنین تاثیر بسزایی در کاهش هزینه‌هایی از قبیل هزینه‌های کمیسیون دارد که به مشتریان تحمیل میشود و از طرف دیگر فرآیند انجام معاملات را بسیار سریع‌تر می‌کند.
به‌کارگیری تکنولوژی بلاک‌چین تنها به دلیل ماهیت تمرکززدا و ضد تبعیض آن نیست بلکه کارکرد یکپارچه‌کننده دارد به طوری که تمامی معامله‌گران در جهان می‌توانند به صورت یکسان از این تکنولوژی استفاده کنند و درو‌اقع یک یکپارچگی در فرآیند معامله‌گری در سطحی جهانی ایجاد می‌کند. تعداد بازارهایی که می‌خواهند در این انقلاب تکنولوژیک مشارکت کنند روز به روز در حال افزایش است و ظاهرا زمینه برای ایجاد این سیستم جهانی در حال فراهم شدن است.
به عنوان مثال در خلال بحران مالی سال ۲۰۰۹ – ۲۰۰۸، مشکلات متمرکز بودن و عدم شفافیت خود را به روشنی نشان داد. شرکت‌هایی از قبیل «لمن برادرز» و «ام اف گلوبال» از درون دچار فروپاشی شدند و هیچ‌کس نمی‌دانست چه نوع دارایی‌هایی در ترازنامه خود داشتند.
اگر در سال ۲۰۰۸ تمامی معاملات شرکت «لمن برادرز» بر اساس تکنولوژی بلاک‌چین در دسترس بودند، تنظیم‌کنندگان مقررات این شرکت می‌توانستند از ابزارهای استخراج داده‌ها، قراردادهای هوشمند و سایر کارکردهای تحلیلی آشفتگی معاملات موجود در «لمن برادرز» را شناسایی کنند. در نتیجه تنظیم‌کنندگان می‌توانستند زودتر و قبل از سقوط ارزش این شرکت واکنش نشان دهند. به دلیل فقدان شفافیت و ریسک زیاد در نهایت بحران در این شرکت تشدید شد. از آنجا که هیچ کس نمی‌توانست ریسک‌ها را اندازه‌گیری کند در نتیجه سرمایه‌گذاران دارایی‌های خود را از این شرکت خارج کردند.
درو‌اقع با استفاده از قراردادهای هوشمند، عملا اوراق کاغذی و انتقال قانونی مالکیت بی‌اعتبار میشود چرا که معامله‌گران بر اساس قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند و نیازی به قانون‌گذاری مرکزی ندارند. همچنین تنظیم قوانین و مقررات و گسترش آنها برای معاملات اوراق بهادار نیز به شدت کاهش می‌یابد چرا که اکنون این قوانین و مقررات درون خود قراردادهای هوشمند ایجاد می‌شوند.
نحوه کار با تکنولوژی بلاک‌چین برای معامله اوراق بهادار
به جای اینکه تمامی معاملات از طریق یک سیستم متمرکز انجام شود که سه روز کاری زمان می‌برد، سیستم بلاک‌چین می‌تواند برای انتقال مستقیم مالکیت سهام بین دو سرمایه‌گذار به کار گرفته شود. چند مرحله برای معامله اوراق بهادار به صورت غیرمتمرکز وجود دارد:
۱. در ابتدا یک نفر تصمیم می‌گیرد ورقه بهادار خود را منتقل کند.
۲. در مرحله دوم این معامله در یک شبکه همتا به همتا که شامل کامپیوترهایی که به گره‌ها معروف هستند منتشر میشود. یعنی در فرآیند معامله همه می‌توانند این معامله را ببینند.
۳. در مرحله سوم شبکه گره‌ها اعتبار معامله و نیز موقعیت کاربر که از این الگوریتم استفاده می‌کند را تایید می‌کند. بعد از یک معامله معتبر، مالکیت ورقه بهادار منتقل میشود.
۴. معامله‌ای که قبلا تایید شده است با سایر معاملات ترکیب میشود و یک بلوک جدید از داده‌ها را برای بلاک‌چین (دفتر کل) ایجاد می‌کند و سپس معامله تکمیل میشود. به عبارت دیگر بازارهای بورس از تکنولوژی بلاک‌چین استفاده می‌کنند و دیگر نیازی به یک کانون مرکزی یا انتقال گواهینامه سهم ندارند. این روش بسیار ارزان‌تر و سریع‌تر است و همچنین ریسک‌ها را کاهش می‌دهد و یک فرآیند معاملاتی امن را فراهم می‌کند. همچنین این فرآیند بسیار شفاف است یعنی تمامی کسانی که از طریق بلاک‌چین معامله می‌کنند می‌توانند تمامی معاملات انجام شده را ببینند. این روش می‌تواند کلا تفکر ما را درباره بازارهای بورس و معاملات اوراق بهادار تغییر دهد.
ویژگی‌های استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین در معاملات اوراق بهادار
استفاده از این تکنولوژی در بازارهای بورس و معاملات اوراق بهادار دارای مزایایی است که بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این عقیده هستند که به دلیل همین مزایا در نهایت کل بازارهای مالی در تمامی جهان مجهز به این سیستم خواهند شد، آن هم زودتر از آنچه پیش‌بینی میشود. بخشی از این ویژگی‌ها عبارت است از:
۱. خودکار شدن رویدادهای پس از معامله: به‌کارگیری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند برای فعالیت‌های پس از معامله می‌تواند نیاز به میانجی‌ها را حذف کند و ریسک‌های عملیاتی را کاهش دهد و از طرف دیگر زیرساختی را برای انجام سریع‌تر معاملات فراهم می‌کند. موسسات مالی می‌توانند معاملات اوراق بهادار را به جای چند روز در چند دقیقه و همراه با مزایای بسیار زیاد انجام دهند، نقدینگی را آسان‌تر و زنجیره‌ای از خوش‌بینی‌ها را فراهم می‌کند، در نهایت شفافیت را نیز افزایش می‌دهد.
۲. مکانیزم‌های انجام عادلانه معاملات و شفافیت: بلاک‌چین می‌تواند به عنوان یک سیستم نظارتی خودکار آنلاین برای هر معامله عمل کند. معاملات مبتنی بر بلاک‌چین می‌توانند تلاش‌ها برای فعالیت‌های نامشروع و تقلب در شبکه را گزارش کنند و همچنین قابلیت‌های آن برای ارتقا و تکمیل سیاست‌ها و استانداردهای امنیتی کاملا باز است.
۳. هزینه‌های پایین معامله: معاملات مبتنی بر بلاک‌چین کاملا در تسویه معاملات بسیار سریع هستند و این کار از طریق قراردادهای هوشمند و توسط افراد انجام میشود نه میانجی‌ها. این میانجی‌ها برای انجام معاملات هزینه‌بر هستند.
۴. سرعت بالای نقدینگی: بلاک‌چین می‌تواند ناکارآیی‌ها را از خلال اتوماسیون کاهش دهد که منجر به کاهش هزینه‌ها و همچنین کنار زدن موانع ثبت‌نام میشود و منجر به افزایش ورود به بازارها میشود. افرادی که به دلیل موانع مختلف موجود نمی‌توانند وارد بازارها شوند، با تکنولوژی بلاک‌چین به راحتی می‌توانند مشارکت کنند و در نهایت منجر به افزاش نقدینگی و سرمایه‌گذاری میشود.
چالش‌های پیش روی گسترش بلاک‌چین در بازارهای مالی
این امر به صورت بالقوه برای تنظیم‌کنندگان بسیار جذاب است چرا که هم امنیت معاملات را تضمین می‌کند و هم هزینه‌های ریسک دستکاری معاملات را کاهش می‌دهد. از طرف دیگر این تکنولوژی جدید از آنجا که تازه در ابتدای راه خود قرار دارد، چالش‌هایی را نیز از لحاظ مقررات تنظیمی و قانونی ایجاد می‌کند، چرا که تنظیم‌کنندگان قوانین و مقررات باید فهم دقیقی از آن به دست آورند. به همین دلیل اکوسیستم بازار مالی اکنون نامطمئن است که تا چه حد می‌تواند این تکنولوژی جدید را برای بازارهای سرمایه به کار بگیرد.
تکمیل بلاک‌چین از طرف دیگر از خلال ایجاد یک پایگاه تمرکززدایی شده ریسک‌های نگهداری استانداردهای امنیتی، حقوقی و دغدغه‌های مربوط به ثبات بازارها را با خود به همراه می‌آورد. تکنولوژی بلاک‌چین قرار است فاکتورهای مختلفی از قبیل معامله، شفافیت و وضوح و نیز فرآیند انجام معامله را با هم انجام دهد اما این فاکتورها اکنون در رویه‌هایی جداگانه اعمال می‌شوند.
دیدگاهتان را بنویسید