در حالی مقامات اقتصادی کشور با ممنوعیت ثبت سفارش با دلار آمریکا به درخواست بانک مرکزی از وزارت صنعت، معدن و تجارت، اولین گام عینی برای حذف یا کاهش سهم و نقش دلار از معاملات تجاری را برداشته و یورو را جایگزین آن کردند که روابط اقتصادی ایران با اروپا طی سال‌های اخیر به طور معناداری افزایش یافته است.
بعد از توافق کشورهای ۱+۵ برای برجام، به همان میزانی که آمریکا به عنوان بازی خراب‌کن، تلاش کرد که بندهای تحریمی علیه ایران را برنداشته و تحریم‌های دیگری برقرار کند، اروپا ابتدا از برجام حمایت کرد، اما بعدها(این روزها) رویکرد دوگانه‌ای درقبال برجام دنبال می‌کند. طی چند هفته گذشته، بعد از آنکه سخن از سفر رئیس‌جمهور فرانسه به تهران به میان آمده است، به نظر می‌رسد اروپا در حال زدن نعل وارونه است. یعنی برخلاف رویه گذشته که دربرابر خواسته‌های زیاده‌طلبانه آمریکا علیه توافق برجام ایستادگی می‌کرد، اینک مواضع یکسانی در قبال برجام اتخاذ نمی‌کند.
البته ریشه تغییر مواضع برخی از کشورهای اروپایی درخصوص برجام با محوریت مذاکره بر سر توان موشکی کشور را باید در لابی‌های موازی عربستان و رژیم صهیونیستی به رهبری آمریکا روی مواضع کشورهای اروپایی نظیر انگلیس و فرانسه جست‌وجو کرد، به ویژه کشورهای اروپایی که از ابتدای به صورت نیم بند روی صندلی مذاکرات برجام نشسته بوده‌اند.
طی دو ماه اخیر وزیر امور خارجه انگلیس و فرانسه، بوریس جانسون و ژان ایو لودریان در تهران حاضر شده و پیام‌های مشابهی را به همتایان ایرانی دادند که هر دو با پاسخ «نه» ایران برای مذاکره روی فعالیت‌های موشکی ایران مواجه شده‌اند.
بوریس جانسون، طی سفری که در آذرماه به تهران داشت، پیرامون روابط اقتصادی، بانکی و تجاری مسائل منطقه‌ای، به ویژه تعهدات همه طرف‌های برجام به اجرای آن در تهران رایزنی کردند.
او با وجود اینکه عنوان کرد که برجام از اهمیت بالایی برای انگلیس برخوردار است، اما در تمام مذاکرات سطح بالا با مقامات ایرانی نظیر علی لاریجانی، علی شمخانی، علی اکبری‌صالحی و در نهایت حسن روحانی، رئیس جمهور یک پاسخ مشابه را در برابر درخواست این کشور شنید.
بعد از انگلیس، وزیر امورخارجه فرانسه، ژان ایو لودریان به عنوان کشوری که طی هفته‌های گذشته بیشترین تعامل با مسئولان اسرائیلی و ترامپ داشته است، شانس این کشور را برای تغییر نظر ایران امتحان کرد که درنهایت، همان پاسخی را دریافت کرد که جانسون از تهران برای لندن برد، منتها او که تصمیم داشت تمهیدات سفر رئیس جمهور فرانسه به ایران را فراهم کند، این بار به صراحت از وجود اختلاف نظر میان تهران با پاریس پرده برداشت که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان به وی این گونه پاسخ می‌دهد: «آمریکا و دیگر کشورهایی که منطقه ما را با فروش سلاح به انبار باروت تبدیل کرده‌اند باید این اقدامات را متوقف کنند».
ظریف عنوان می‌کند که توان نظامی ایران برای دفاع از کشور و بازدارندگی است و ایران با توجه به تجربه تلخ جنگ تحمیلی آموخته است که برای دفاع از شهروندان خود به توان بازدارندگی خود متکی باشد. جدا از این، حسن روحانی رئیس جمهور ایران طی تماس تلفنی با امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه می‌گوید که تصمیم ایران برقراری یک رابطه باثبات با کشور فرانسه است.
رئیس جمهور با قدردانی از مواضع پاریس در قبال برجام و تاکید مجدد بر ضرورت پایبندی همه طرف‌ها به مفاد آن، تاکید می‌کند: «تهران تا زمانی که طرف‌های مقابل به برجام عمل کنند، به تعهداتش پایبند خواهد ماند». روحانی همچنین به برخی زمزمه‌ها درخصوص آنچه مذاکرات مکمل درباره برجام خوانده می‌شود، اشاره کرده و بیان می‌کند: «هفت کشور با هم توافقی کرده‌ایم که شورای امنیت هم بر آن صحه گذاشته است و ایران کاملا به تعهداتش در قبال این توافق عمل کرده، اما متاسفانه آمریکا پیوسته در مسیر اجرای برجام، مانع تراشی کرده است.» در همین مذاکره تلفنی بود که روحانی عنوان می‌کند، این همکاری هیچ ارتباطی به برجام ندارد و نکته مهم در شرایط کنونی این است که اتحادیه اروپا در جهت پایبندی کامل آمریکا به برجام حرکت کند. رئیس‌جمهور فرانسه نیز می‌گوید: «پاریس همه تلاش خود را برای دفاع از برجام به کار گرفته است و این دفاع، خط روشن و صریح ما است». وی به صورت محتاطانه می‌افزاید: «همیشه تاکید کرده‌ام که ما خواهان مذاکره جدید درباره برجام نیستیم، اما مایلیم راجع به موضوعات دیگر گفتوگو کنیم».
مکرون ابراز امیدواری می‌کند که در اولین فرصت مناسب از جمهوری اسلامی ایران دیدار و با مقامات مختلف کشورمان گفتوگو کند.
بعد از تمام این مذاکرات، مواضع فرانسه در قبال ایران تا اندازه‌ای در سخنان وزیر امورخارجه این کشور مشخص می‌شود، وزیر امور خارجه فرانسه پس از دیدار با مقامات ایران به صراحت اعلام می‌کند: «در صورتی که ایران برنامه موشکی خود را محدود نسازد، با خطر وضع تحریم‌های جدید روبه‌رو می‌شود!»
وزیر خارجه فرانسه در گفتوگو با یک نشریه فرانسوی می‌گوید: «[ایران] برنامه‌هایی برای [توسعه] موشک‌هایی با بُرد چند هزار کیلومتری در دست دارد که مغایر با قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل است و این امر فراتر از چیزی است که برای تضمین امنیت مرزهای ایران ضروری است!»
در همین حال، موضع دوگانه انگلیس در قبال برجام و حمایت از مواضع عربستان طی دو هفته اخیر به ویژه بعد از سفر ولیعهد عربستان به این کشور نیز قابل تامل است.
اما ایران در برابر اظهارات یک عضو اروپایی برجام سکوت نکرده است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه، اظهارات و موضع‌گیری‌های ضدایرانی مقامات انگلیسی و سعودی در سفر محمد بن سلمان به لندن را محکوم کرده و عنوان می‌کند: «طنز جالبی است که مقامات انگلیسی در دیدار با مقامات کشوری مانند عربستان سعودی که متجاوز به یمن و عامل بروز فاجعه انسانی و جنایت جنگی در این کشور است و سال‌هاست اصلی‌ترین منبع، مروج و حامی افراط‌گرایی، تروریسم و جنگ افروزی در خاورمیانه و جهان است، اقدام به بیان چنین مواضع و اظهاراتی علیه ایران می‌کنند.»
طی یک سال و اندی اخیر، بعد از آنکه رئیس‌جمهور ایالات متحده به کرات تهدید خروج از برنامه جام مشترک، عدم تایید برجام و فشار بر اروپا برای مذاکره برسر فعالیت‌های موشکی ایران و تعمیم آن به برجام مطرح کرده، ایران همواره تلاش کرده است، با ایجاد شکاف میان منافع دو سوی اقیانوس آتلانتیک یعنی اروپا و آمریکا، کشورهای اروپایی را متعهد به اجرای برجام کند. این موضوعی است که به بیانی از سخنگوی دولت هم شنیده شده است.
محمدباقر نوبخت در هنگام دفاع از برجام می‌گوید: «یکی از نقطه‌های موفق برجام این بود که بین یاران جهانی اختلاف انداخت. انگلیس و آمریکا همیشه در کنار هم بودند. یکی ازابعاد موفقیت برجام این بود که بین کسانی که همیشه یکپارچه عمل می‌کنند اختلاف بیندازد. »
این استراتژی ایران بعد از برجام کاملا قابل درک و ستودنی است، به ویژه آنکه مواضع ترامپ بر سرتحریک خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و بالاگرفتن جنگ تجاری با اروپا به این مساله دامن زده است، اما در این میان رژیم صهیونستی و عربستان صعودی تلاش کرده‌اند که با لابی مکرر، کشورهای اروپایی را از اجرای تعهدات‌شان در برجام بازدارند، اینکه تا چه اندازه مواضع اروپا به سمت منافع ایران میل پیدا می‌کند، سوال پیچیده‌ای است که پاسخ آن به زمان نیاز دارد. سخنگوی دولت می‌گوید: «اگر منافع ملی ما تامین نشود یک لحظه در برجام نخواهیم ماند؛ این موضوع فردی یا شخصی نیست، بلکه موضع نظام است.»
در این میان، به نظر می‌رسد که بازی سیاست و بازی اقتصاد اندکی متفاوت است، به نظر می‌رسد راهبرد ایران تجاری و روابط اقتصادی ایران از هم اکنون باید به سمت متنوع سازی مبادی اقتصادی برود، چرا که مواضع اروپا در قبال برجام به هیچ‌وجه مشخص و مبین نیست. شماری از کشورهای سیاست‌ساز اروپا تصمیم دارند که با کارت ایران با عربستان و سایر کشورهای عربی منطقه بازی کنند.
تهدیدی که اکنون اقتصاد ایران با آن مواجه است، شفاف نبودن مواضع اروپاست. ایران تلاش کرده است که با توسعه مناسبات اقتصادی با ۲۸ کشور اروپایی زمینه همرایی این اتحادیه را فراهم سازد، اما اروپا یک بار دیگر پیش از این تجربه شده است. نمی‌توان با تحلیل‌های سطحی از جمله «وجود توهم توطئه» یا اطلاق «تحلیل‌های دست راستی»، آسیبب‌های ناشی از نبود تنوع در مبادی و روابط اقتصادی را جدی نگرفت.
براساس آماری که به نقل از رئیس اتاق تهران عنوان شده است، در ۱۰ ماه نخست امسال، تجارت خارجی ایران با اتحادیه اروپا از رشد ۵۲ درصدی برخوردار بود و به ۲۱ میلیارد یورو رسید که این رقم در پایان سال جاری روند افزایشی‌اش را بیش از پیش طی خواهد کرد.
در دنیای کنونی که اقتصاد جهانی تابع رویکردها و انتخاب‌های سیاسی کشورهاست، تنوع عرضه امنیت آفرین است. اقتصاد ایران به شدت در حال یورویی شدن است و وابستگی تام به مواضع اتحادیه اروپا است، تک قطبی شدن اقتصاد کشور تهدیدی جدی محسوب می‌شود، همان‌طور که وابستگی روابط اقتصادی با چین در دوران تشدید تحریم‌ها، تبعات زیادی نظیر گران خریدن فاینانس‌های چینی، گران خریدن تجهیرات چینی بی‌کیفیت، بلوکه شدن بخشی از منابع کشور را به همراه داشت. به نظر می‌رسد سیاستگذاران اقتصادی کشور از بعد امنیت ملی باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند.
دیدگاهتان را بنویسید