فرار مالیاتی پدیده ی اجتماعی است

به گزارش پایگاه خبری بااقتصاد به نقل از سازمان امور مالیاتی کشور، مالیات نمود مشارکت اجتماعی در تامین هزینه ها و تلاش برای جایگزینی امکانات ومنابع مصرف شده است.اگر جامعه‏ ای نتواند این تعادل و توازن را ایجاد کند دچار مشکلات و کاستی های فراوانی می شود، منابع طبیعی، مولد های انرژی، زیرساخت های شهری مصرف ومستهلک شده و چیزی جایگزین آنها نمی شودو طبیعتا زندگی همه شهروندان تحت تاثیر این کمبودها قرار خواهد گرفت. از این رو جای تعجب نیست که فرار مالیاتی در کشورهای توسعه یافته جرمی سنگین تلقی و عامل بسیاری از آسیب ها وبحران‏های اجتماعی دانسته می شود. در واقع فرار مالیاتی رفتاری ضد اجتماعی و منافع عمومی به حساب آمده وسازوکارها وشیوه های سخت وقاطعانه ای برای برخورد با این پدیده اتخاذ می‏ شود. به این دلیل درکشورهای توسعه یافته، مالیات سهم مهمی از درآمدهای دولت را تشکیل می‏ دهد، در حالی که درسایر کشورها، سهم درآمدهای مالیاتی ناچیز است و گاهی اوقات تاچند برابر درآمدهای مالیاتی، فرار مالیاتی وجود دارد. 

 هر چند فرار مالیاتی زمینه ها وشیوه های متعدد،متغیر وپیچیده ای دارد ولی تعریفی کلی از فرار مالیاتی وجود دارد; به این صورت که به هرگونه تلاش به ظاهر قانونی ویا غیرقانونی برای نپرداختن یا پرداخت کمتر مالیات فرار مالیاتی گفته می‌شود. این امر به شیوه های مختلف انجام می شود که وجه مشترک همه آنها عدم ارائه اطلاعات ویا مخدوش کردن آن از سوی مودی است. بررسی های مختلف نشان دهنده آن است که زمینه های پیدایش فرار مالیاتی در مواردی از قبیل عدم گسترش فرهنگ مالیاتی در جامعه، کامل نبودن اطلاعات وضعف نظام نظارت و پیگیری، عدم استقبال از تسلیم اظهارنامه های مالیاتی، تأخیر در وصول مالیات، نشناختن مودیان و مستند نبودن میزان درآمد آنها ووجود معافیتهای وسیع ومتنوع است.برخی از روشها وشیوه های فرار مالیاتی که تاکنون شناسایی شده اند عبارتند از:عدم ثبت فروش و درآمد در دفاتر ویا ناقص ثبت کردن آنها از طریق خریداران ساختگی وجعلی ویا کد اقتصادی اشخاص دیگر، حساب سازی،ثبت خرید کالا ودارایی در حساب هزینه، ثبت هزینه های مستقیم خرید ویا واردات کالا در حساب هزینه های جاری، متورم کردن مبالغ مندرج در فاکتورهای خرید وهزینه ها از طریق تبانی با مشتری، منظور نمودن هزینه های واهی وشخصی به حساب هزینه های موسسه، ارائه صورتحسابهای خریدوهزینه‏ ها بیش از یکبار، خارج کردن کالاهای سالم از حساب ها به عنوان ضایعات وعدم ثبت فروش آنها در دفاتر، دستکاری در وسایل اندازه گیری کالا(کم فروشی) وسوء استفاده از صندوق های فروش نقدی، خارج نمودن دارایی های مستهلک شده از حساب ها به منظور کتمان درآمد و فروش آنها در زمان واگذاری یا انحلال و ..

با وجود اینکه عوامل متعددی بر فرار مالیاتی تاثیر می گذارند ولی به نظر می رسد عوامل اجتماعی در این زمینه تاثیر بیشتری دارد و شاید پس از ریشه یابی بسیاری از مسائل به عوامل اجتماعی رسید. برخی نظریه های فرار مالیاتی کمبود نهادهای اجتماعی موثر در ارتقاء هنجار تمکین را عامل زیربنایی فرار مالیاتی در همه کشورها، مخصوصا کشورهای در حال توسعه قلمداد می کنند. وجود یک هنجار اجتماعی مبین آن است که اگر فرد باور داشته باشد که تمکین مالیاتی یک هنجار ارزشمند اجتماعی است، بدان عمل خواهد کرد و برعکس، اگر رفتار عدم تمکین مالیاتی فراگیر شود، در آن صورت هنجار اجتماعی تمکین از میان خواهد رفت. اگر دولت، به عنوان یک نهاد رسمی موثر، بتواند بر هنجار اجتماعی تمکین تأثیر مثبت بگذارد، تصمیم سازی های آن را می‏توان ابزاری کارآمد در مقابله با کسانی که از پرداخت مالیات فرار می کنند، قلمداد نمود.

فرهنگ مالیاتی یکی از عوامل موثر بر فرار مالیاتی است، فرهنگ مالیاتی مجموعه ای از طرز تلقی، بینش، آرمان‏ها، ارزش های اجتماعی، آگاهی ورفتار افراد در خصوص مالیات است.پایین بودن سطح فرهنگ مالیاتی به ویژه هنگامی که با انگیزه سودجویی وسوداگری برخی افراد جامعه همراه شود می تواند نقش موثری در کاهش میزان مالیات‏های وصولی و افزایش فرار مالیاتی داشته باشد.از این رو یکی از ضرورت های نظام مالیاتی کارآمد، اشاعه ورشد فرهنگ مالیاتی یا مردمی کردن مالیات هاست.نظام مالیاتی باید عوامل انگیزشی وتشویق کننده نظام تمکین داوطلبانه را کشف وتقویت وعوامل ضد تشویقی آن را شناسایی ومحدود کند.در سالهای اخیر ارائه خدمات مناسب مالیاتی وفعالیت های اطلاع رسانی وفرهنگ سازی سعی در تشویق مودیان به رعایت قوانین مالیاتی شده است.اما فرهنگ سازی مالیاتی شاید در برخی موارد کارساز نباشدو افراد به هیچ شیوه ای نخواهند اقناع شوند و با دلایل و انگیزه های متفاوت اقدام به فرار مالیاتی کنند. کما اینکه بسیاری از تئوری ها ومدل سازی ها حاکی از این است که نرخ مجازات یا احتمال کشف بالاتر، فرار مالیاتی را کاهش نرخ مالیات بالاتر، آن را افزایش می‏ دهد. بنابراین درکنار فرهنگ سازی مالیاتی تلاش های برای تعریف جرم مالیاتی ومشخص کردن مصادیق آن صورت گرفته است، قانون‌گذار پس از اصلاحات مکرر قوانین مالیاتی در ماده ۲۷۴ اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ این پدیده اقتصادی را جرم‌انگاری و کیفر حبس برای آن پیش‌بینی نموده است. قانونگذار سعی نموده است تعریفی ازجرم مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم ارائه نماید.

همانگونه که پیشتر اشاره شد فرار مالیاتی ابعاد وزمینه های گسترده ومتغیر دارد مسئله ای که روشها وشیوه های گوناگون مواجهه از اطلاع رسانی وفرهنگ سازی گرفته تا برخورد قانونی وقضایی را ایجاب می کند، فرار مالیاتی به هر روش وشیوه ای که باشد پدیده ای ضد اجتماعی است که منافع ملی وعمومی را تهدید می کند وفرصت جایگزینی امکانات ومنابع را از بین می برد و راه توسعه را می بندد.