طرح اصلاح قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور
به موجب طرح اصلاحیه این قانون، شرکت های بیمه نیز مجاز هستند که علاوه بر صدور انواع بیمهنامه ها، اقدام به صدور ضمانتنامههای قراردادی، تجاری و مالی کنند. در این پیش‌نویس ۹ ماده از قانون مذکور حذف شده و ۱۴ ماده شامل موارد اصلاحی در مواد این قانون و مواد جدید ارائه شده است. متن پیش‌نویس طرح اصلاح قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور و تقویت آنها در امر صادرات و اصلاح ماده(۱۰۴) قانون مالیات‌های مستقیم که از سوی کمیسیون ویژه «حمایت از تولید ملی و نظارت بر اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی» مجلس شورای اسلامی تهیه شده، به شرح زیر است:
ماده ۱۲ اصلاحیه قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی
انواع ضمانت‌نامه های بانکی
به طور کلی ضمانت‌نامه های بانکی را می توان برحسب تعهد پرداخت وجه مندرج در آن ها به دو نوع ارزی و ریالی تقسیم کرد. ضمانت‌نامه های ارزی، متضمن تعهد پرداخت ارز است و اغلب ضمانت‌نامه هایی هستند که بانک های خارجی متقاضی صدور آنها از طرف بانک های ایرانی میشوند که برای مشتریان آن ها به فراخو‌ر اعتبارشان در بانک‌های ایرانی، آنها را صادر کنند. بنابراین برخلاف ضمانتنامههای ریالی که سه طرف دارند، ضمانتنامههای ارزی چهار طرف دارند:
۱-مضمون عنه یا مدیون اصلی که در اصطلاح بانکی به وی «ضمانت خواه» گفته میشود.
۲-بانک دستور‌دهنده یا ضامن متقابل خارجی
۳-بانک ضامن ایرانی(بانک کارگزار)
۴-مضمون له یا ذینفع ضمانت‌نامه
ضمانت‌نامه های ریالی بانکی نیز به لحاظ متنوع بودن تعهدات و با توجه به عرف بانکداری به انواع مختلف زیر تقسیم میشوند:
- ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه یا مزایده: ضمانت‌نامه ای که به نفع مناقصه گذار یا مزایده گذار و به منظور پوشش وی در برابر انصراف احتمالی برندگان مناقصه یا مزایده از امضای قرارداد صادر میشود.
- ضمانت‌نامه حسن انجام تعهد یا کار: ضمانتنامهای که به منظور پوشش ریسک عدم انجام تعهدات پیمانکار در ارتباط با قرارداد پایه به نفع کارفرما صادر میشود.
- ضمانت‌نامه پیش پرداخت(استرداد پیش پرداخت): ضمانتنامهای که به منظور پوشش ریسک عدم برگشت پیش پرداخت داده شده توسط کارفرما به پیمانکار(در ارتباط با اعتبار اسنادی یا بدون اعتبار اسنادی) به نفع کارفرما صادر میشود.
- ضمانت‌نامه استردادکسور وجه‌الضمان: گاه برای اینکه ذینفع از انجام شایسته تعهدات طرف دیگر اطمینان حاصل کند، به جای دریافت ضمانت‌نامه از هر پرداخت(طبق قرارداد) درصدی کسر میکند. اگر مجری قرارداد خواستار باز پس گرفتن مقادیر کسر شده باشد، ممکن است ذینفع بپذیرد که مبالغ را در مقابل اخذ ضمانتنامهای که آن را ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه‌الضمان مینامند، مسترد کند.
- ضمانت‌نامه گمرکی: ضمانتنامهای است که به نفع گمرکات کشور صادر و تضمین کننده پرداخت حقوق و عوارض متعلقه است.
- ضمانت‌نامه تعهد پرداخت: این نوع ضمانت‌نامه ها به منظور پرداخت دیون در سررسید معین، از طرف بانک صادر میشود. مانند: ضمانت‌نامه های پرداخت مالیات یا پرداخت حق بیمه و…
مرجع صدور ضمانت‌نامه در کشورها
مراجع صدور ضمانت‌نامه در کشورهای مختلف متفاوت است. در مکزیک ضمانتنامهها فقط توسط موسسات تضمین صادر میشوند و شرکتهای بیمه اجازه صدور ضمانت‌نامه را ندارند، حتی اگر شرکتهای بیمه و تضمین دارای مالکیت یکسان باشند. در شیلی اکثر ضمانتنامهها توسط بانکها صادر میشوند زیرا ضمانت نامه هایصادره توسط بانک ها ارزانتر از ضمانتنامههای صادره توسط شرکت های تضمین هستند.
در آفریقا و خاورمیانه اوراق تضمین اکیدا توسط بانک ها صادر می شوند. در این ناحیه هیچ اوراق تضمینی توسط شرکت های بیمه صادر نمیشود به جز آفریقای جنوبی که تعداد کمی از شرکتهای بیمه اوراق تضمین را در صورتی که مورد تایید کارفرما باشد صادر میکنند. در روسیه اوراق تضمین توسط شرکت های بیمه ارائه میشود ولی هنوز به سطح استاندارد بینالمللی نرسیده است. در ایران نیز اکثر ضمانتنامهها توسط بانکها صادر میشوند.
تفاوت بیمه نامه و ضمانت‌نامه
بیمه نامه و ضمانت‌نامه به لحاظ کارکرد، دو ابزار مالی متفاوت از یکدیگر هستند. در جدول زیر به برخی از تفاوت های بین بیمه نامه و ضمانت‌نامه اشاره میشود.
مقایسه بیمه نامه و ضمانت‌نامه
|
بیمه نامه
|
ضمانت‌نامه
|
|
به طور کلی توافقی دو طرفه است.
|
توافقی سه طرفه است.
|
|
توسط شرکت بیمه صادر میشود.
|
توسط شرکت های بیمه، موسسات تضمین تخصصی و بانک ها صادر می شود.
|
|
بیمه نامه قابل فسخ است.
|
با توجه به اینکه ضمانت‌نامه تعهدی به نفع شخص ثالث است بنابراین فسخ ناپذیر است.
|
|
بیمه نامه خریدنی است.
|
ضمانت‌نامه خریدنی نیست و متقاضی برای دریافت آن باید صلاحیت داشته باشد.
|
|
در بیمه نامه فرانشیز لحاظ میشود.
|
در ضمانت‌نامه فرانشیز لحاظ نمیشود.
|
|
شرکت بیمه با ریسک اقتصادی مواجه است زیرا در صورت بروز خسارت باید وجه مربوطه از محل حق بیمه دریافتی پرداخت شود.
|
در صدور ضمانت‌نامه ریسک عدم ایفای تعهدات، ریسکی تعهدی و ارادی محسوب میشود و در مقابل کارمزد، به ریسک اعتباری پرداخت وجه ضمانت‌نامه توسط بانک ضامن تبدیل میشود. بنابراین ضمانت‌نامه از ریسک بسیار کمتری برای صادرکننده آن(ضامن) برخوردار است.
|
|
ماهیت بیمه نامه تبعی است. یعنی در صورت وقوع خسارت پس از تأیید کارشناس بیمه خسارت قابل پرداخت است در غیر این صورت وجهی پرداخت نخواهد شد. به عبارت دیگر در بیمهنامه وقوع خسارت و اثبات و احراز آن برای شرکت بیمه شرط لازم برای پرداخت خسارت است.
|
ماهیت ضمانت‌نامه مستقل و اسنادی است. ضمانت‌نامه عندالمطالبه است و در صورت درخواست ذینفع ضامن باید بلافاصله و بدون قید و شرط مبلغ ضمانت‌نامه را بپردازد.
ذینفع برای دریافت وجه ضمانت‌نامه نیاز به اثبات تخلف متقاضی ندارد و صرفا باید تخلف متقاضی از انجام تعهدات خود تحت رابطه پایه را اعلام کند.
|
|
معمولا خسارت قابل بازیافت نیست. هنگامی که شرکت بیمه خسارت را پرداخت میکند معمولا انتظار ندارد که بیمه شده آن را بازپرداخت کند. به عبارتی ریسک خسارت به شرکت بیمه منتقل میشود.
|
خسارت قابل بازیافت است. پس از پرداخت خسارت، ضامن انتظار دارد که خسارت را از متقاضی اوراق تضمین دریافت کند. به عبارتی ریسک همواره با متقاضی باقی است.
|
|
بیمه‌گر انتظار وقوع خسارت را دارد.
|
به طور ایده‌آل، تحت ضمانت‌نامه نباید خسارتی در میان باشد چون ضامن در صورتی که احتمال زیان وجود داشته باشد و هر نوع خسارت بالقوه را در بررسیهایش کشف کند، ضمانت‌نامه را امضا نمیکند. ضمانت‌نامه برای جلوگیری از وقوع خسارت طراحی شده است.
|
|
بیمهگذار معمولا قرارداد بیمه را برای پوشش دادن به خود خریداری میکند.
|
تحت ضمانت‌نامه، مضمون‌عنه معمولا برگ ضمانت را دریافت و وجه‌الضمان را پرداخت میکند اما مضمون‌له پوشش را دریافت میکند. در واقع ضمانت‌نامه از شخص ثالث حمایت میکند.
|
منبع: بررسی ضمانت‌نامه بیمهای و سازوکار پوشش ریسک های سیاسی، پژوهشکده بیمه
با توجه به تفاوت‌های ذکر شده برای یک ذینفع، ضمانت‌نامه مطمئن‌تر است چراکه ضمانت‌نامه حکم پول نقد را دارد. در عوض برای کسی که در موقعیت خریدار ضمانت‌نامه قرار دارد خرید بیمهنامه، مطلوب‌تر به نظر می‌رسد.
انتقال ریسک از طریق ضمانت‌نامه
در راستای صدور ضمانت‌نامه و دریافت کارمزد توسط بانک ضامن، ریسک عدم ایفای تعهدات به ریسک اعتباری پرداخت وجه ضمانت‌نامه توسط بانک ضامن تبدیل میشود. با توجه به اعتبار بالای بانکها ریسک اعتباری ضمانتنامهها در عموم موارد تقریبا صفر است. از سوی دیگر بانک که ضامن ضمانت‌نامه است با توجه به اخذ وثایق از متقاضی صرفا با ریسک اعتباری نقدشوندگی وثایق اخذشده درصورت مطالبه احتمالی وجه ضمانت‌نامه توسط ذینفع مواجه است. در حالی که در بیمه‌نامه‌ها، شرکت های بیمه درصورت بروز خسارت باید وجه مربوطه را از محل حق بیمه‌های دریافتی پرداخت کند؛ بنابراین در مقایسه میان دو ابزار ضمانت‌نامه و بیمهنامه، ضمانت‌نامه از ریسک بسیار کمتری برای صادرکننده آن(ضامن) برخوردار است.
به طور کلی در اکثر موارد ضمانت‌نامه ها باطل میشوند و در موارد بسیار معدودی ضمانتنامهها مورد مطالبه واقع میشوند چراکه اصولا ضمانت‌نامه ابزار بازدارندهای جهت انجام درست تعهدات است.
دیدگاهتان را بنویسید