مسیر پرچالش ریاض و تل‌آویو برای عادی‌سازی روابط از نگاه اکونومیست

(به گزارش پایگاه خبری بااقتصاد، اکونومیست در گزارشی به چالشهای داخلی و خارجی عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی برای عادیسازی روابط پرداخته و نوشته است: محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، تلاش زیادی برای پنهان کردن شوقش نسبت به چشمانداز توافقی راهبردی میان آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی انجام نمیدهد. بنسلمان در یک گفتوگوی نادر تلویزیونی در ۲۰ سپتامبر با لبخندی تایید کرد که احتمال توافق وجود دارد. «ما هر روز نزدیکتر میشویم. انگار این اولین بار است که واقعی و جدی است». او گفت که انجام شدن یک توافق در این زمینه میتواند «بزرگترین توافق در تاریخ از زمان جنگ سرد باشد». بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل نیز تایید کرد که طرفین در شرف وقوع توافق هستند. به گفته او، این توافق «پیشرفتی بزرگ و چشمگیر» خواهد بود. اکونومیست در ادامه نوشت: برقراری روابط رسمی دیپلماتیک عربستان که ثروتمندترین و شاید بانفوذترین کشور عربی است با اسرائیل که عربستان مدتها آن را طرد کرده بود، مدت زیادی طول کشیده است. محمد بن سلمان از زمان ولیعهدیاش در سال ۲۰۱۷، حداقل یک دیدار مخفیانه با نتانیاهو داشته است. در سال ۲۰۲۰، توافق ابراهیم میان اسرائیل و چند کشور عربی، بدون حضور عربستان امضا شد. در ادامه این گزارش با ادعایی درباره برنامه هستهای ایران آمده است: انگیزهها برای توافق بالا رفته است. انگیزه سعودیها ائتلافی راهبردی با آمریکا است. دو کشور رابطهای امنیتی دارند اما عربستان سعودی خواستار یک توافق دفاعی رسمیتر است، به ویژه به این خاطر که برنامه هستهای تقویت شده ایران موازنه امنیتی منطقه را بر هم میزند. این مذاکرات شامل ایجاد یک برنامه هستهای صلحآمیز برای عربستان سعودی است که به گفته روزنامه وال استریت ژورنال، مانند شرکت ملی نفت آرامکو در عربستان که در ابتدا از سوی آمریکا اداره میشد، یک تاسیسات غنیسازی اورانیوم در خاک عربستان سعودی با مدیریت آمریکا خواهد بود. در حالی که ماهیت این اقدام غیرنظامی خواهد بود، محمد بن سلمان در گفتوگوی اخیر تلویزیونیاش حق دستیابی به تسلیحات اتمی را برای کشورش، در صورت عبور ایران از آستانه هستهای شدن، محفوظ دانسته و گفت «اگر آنها (به سلاحی) دست پیدا کنند، ما هم مجبوریم داشته باشیم اما نمیخواهیم شاهد آن باشیم.» در ادامه این مطلب با اشاره به نقش میانجیگری دولت بایدن برای انجام شدن این توافق، آمده است: برای جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا، یک چارچوب جدید دفاعی و دیپلماتیک با حمایت آمریکا برای دو قدرت رقیب منطقهای، یک دستاورد بزرگ در سیاست خارجی برای ورود به سال انتخابات خواهد بود. او در کارزار انتخاباتیاش در چند سال گذشته و پس از به قتل رسیدن جمال خاشقجی، وعده داده بود که با عربستان مانند «کشوری مطرود» رفتار کند. اما امروز واقعگرایی سیاسی حاکم است. دولت او یک توافق در این زمینه را راهی برای آمریکا به منظور سازگار شدن با یک دوره ژئوپولیتیکی جدید میداند که در آن حافظ نهایی امنیت کشورهای خلیح فارس در دهههای آتی، حتی با وجود سوگیری اقتصادهایشان به سمت آسیاست که به این وسیله میتواند موجب بازدارندگی در قبال ایران شود، بازارهای انرژی را آرام کند و مانع چین از تحت نفوذ خود قرار دادن خاورمیانه شود. با این وجود، اکونومیست اشاره میکند: موانع داخلی پابرجا هستند. اول از سعودیها شروع کنیم. حتی کشوری که نظام آن پادشاهی است نیز باید به افکار عمومی توجه کند. طبق یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۳، تنها ۲ درصد از نسل جوان در عربستان سعودی از عادیسازی روابط با اسرائیل حمایت میکنند که این میزان در مقایسه با امارات متحده عربی ۷۵ درصد و در مصر ۷۳ درصد بود (هر دو کشور با رژیم صهیونیستی روابط رسمی دارند). این موضوع اشارههای مکرر ولیعهد سعودی را به اشغال نظامی فلسطین توسط اسرائیل در گفتوگوی اخیرش توجیه میکند. او در این گفتوگو تاکید کرد که «برای ما، مسئله فلسطین بسیار مهم است. ما باید این بخش را حل کنیم». مذاکرات موازی میان عربستان سعودی و فلسطینیها نیز متمرکزتر شده است. یک هیات رسمی فلسطینی قرار است در اکتبر به ریاض برود. به گفته یک منبع مطلع در کرانه باختری، مقامات فلسطینی در چند ماه اخیر، تقریبا به طور هفتگی به پایتخت عربستان سعودی سفر کردهاند. گزارش این هفتهنامه در ادامه مطرح میکند: محمد بن سلمان در گفتوگوی تلویزیونیاش به ابتکار صلح عربی اشارهای نکرد که در سال ۲۰۰۲ توسط عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی امضا شد. این طرح روابط با اسرائیل را تنها پس از عقبنشینی آن از تمامی اراضی اشغالی در جنگ شش روزه ۱۹۶۷، از جمله از قدس شرقی و تاسیس یک کشور فلسطینی در نظر گرفته بود. به جای آن، ولیعهد سعودی به توافق مبهمی اشاره کرد که «نیازهای فلسطینیها» را برآورده میکند و «زندگی خوبی» برایشان فراهم میکند. اکونومیست همچنین با اشاره به چالشهای داخلی رژیم صهیونیستی برای عادیسازی روابط با عربستان سعودی مینویسد: ابهام و تردیدی که محمد بن سلمان در زمینه مسئله فلسطین به خرج میدهد به نوعی به معنای پذیرفتن دشواریهای نتانیاهو در داخل است. هر یک از سران اسرائیل به دنبال پایان دادن به انزوای منطقهای رژیمشان بودهاند که از ابتدای تاسیس آن در ۱۹۴۸ پابرجا بوده است. برای نتانیاهو که با اعتراضات گستردهای به سیاستهای دولت راست افراطیاش و اتهامات فساد روبهروست (اگرچه آن را رد میکند)، صلح با عربستان سعودی فرصتی طلایی برای جلا دادن به میراث لکهدار شدهاش است. ۹ ماه اول نابسامان او در آخرین دوره نخستوزیریاش تشریح میکند که چرا سیاستمداری که سالها از خطرات برنامه هستهای ایران گفته بود، برای رضایت دادن به غنیسازی اورانیوم توسط عربستان سعودی به عنوان بخشی از هرگونه توافقی، آماده به نظر میرسد. این گزارش مطرح میکند: یک توافق ممکن است سیاستمداران اسرائیل را با پیامدهایی غیرقابل پیشبینی دچار شوک کند. ائتلاف تندروی او شامل احزاب نماینده شهرکنشینان مذهبی یهودی در کرانه باختری اشغالی است که با دادن هرگونه امتیازی به فلسطینیها مخالفند. همگی هشدار میدهند که با هرگونه مصالحه یا توافقی مخالفند که اسرائیل به موجب آن دست از کنترل هر منطقهای بردارد. این هفتهنامه انگلیسی در ادامه با اشاره به موضع دولت فلسطین در این باره مینویسد: محمود عباس، رئیس تشکیلات حودگردان فلسطین نیز به نظر میرسد که دریافته است سعودیها دیگر پیش از برقراری روابط با اسرائیل منتظر یک کشور فلسطینی نخواهند ماند اما او حداقل از اسرائیل انتظار خواهد داشت که دست از شهرکسازیهای جدید بکشد و استقلال سیاسی و اقتصادی بیشتری را برای فلسطین در کرانه باختری تضمین کند. البته حتی همین موضوع هم موجب از هم پاشیدن ائتلاف فعلی نتانیاهو خواهد شد. یک سیاستمدار ارشد جناح راستی میگوید «تنها فرمولی که ائتلاف از آن حمایت خواهد کرد این است که فلسطینیها برای برطرف کردن نیازهایشان از سعودیها پول دریافت کنند و حقوق دیگری در کار نباشد.» این گزارش درباره دیدگاه ولیعهد سعودی به خواستههای فلسطین برای انجام شدن این توافق مینویسد: اگر محمد بن سلمان حتی از بخشی از خواستههای فلسطینیها حمایت کند، نتانیاهو احتمالا حمایت بخشهایی از ائتلافش و در پی آن، اکثریت حامی او در کنست را از دست خواهد داد. تنها گزینه او استفاده از چشمانداز توافقی تاریخی برای جلب حمایت احزاب میانهرو خواهد بود که تا الان از ملحق شدن به کابینه او خودداری کردهاند و حالا برای انجام دادن این کار، خواستار انجام شدن تغییرات سیاسی چشمگیری خواهند شد. نتانیاهو ممکن است از این فرصت برای ایجاد تغییراتی در ائتلاف خود بهره ببرد و احزاب راست افراطی را با میانه\u200eروها جایگزین کند. اما در حالی که احزاب میانهرو تحت ریاست بنی گانس و یائیر لاپید حامی توافق با عربستان سعودی هستند، هر دو تجربه تلخی از خدمت به کابینههای قبلی او دارند و هنوز به طور قابل توجهی نسبت به تکرار آن بیمیل هستند. در پایان این گزارش، اکونومیست به چالشهای احتمالی پیش روی دولت بایدن در داخل پرداخته و نوشته است: حتی بایدن نیز ممکن است با دشواریهایی برای جا انداختن این توافق در داخل مواجه شود. چشمانداز برنامه هستهای برای عربستان سعودی، آمریکاییهایی را که دغدغه منع اشاعه تسلیحات هستهای در منطقه دارند، نگران خواهد کرد. هم دموکراتهای همحزبی او که از سوابق حقوق بشری سعودیها بیزارند و هم جمهوریخواهانی که با هر طرح پیشنهادی دولت او مخالفت خواهند کرد، ممکن است موانعی در این زمینه ایجاد کنند. امید او به نتانیاهو است که در میان جمهوریخواهان محبوبیت دارد و میتواند مخالفانش را کنار بزند. با این که ممکن است احتمال توافق آمریکایی-اسرائیلی-سعودی بزرگ باشد، فرصت سیاسی برای دست یافتن به آن کوچک است. نتانیاهو در این باره گفت «اگر در چند ماه آتی به آن دست پیدا نکنیم، ممکن است چند سالی آن را به تاخیر بیاندازیم.» منبع: ایسنا )